1 / 5 شمار امامان اهل بیت علیهم السلام
اشاره
1 / 5 - 1 تعبیر «دوازده خلیفه»
اشاره
الف - روایت جابر بن سَمُره
1 / 5شمار امامان اهل بیت علیهم السّلام1 / 5 1تعبیر «دوازده خلیفه»الف روایت جابر بن سَمُرهصحیح مسلم به نقل از جابر بن سمره :شنیدم که پیامبر خدا صلی الله علیه و آله می فرماید: «اسلام تا دوازده خلیفه ، همچنان عزّتمند است». ایشان سپس جمله ای فرمود که آن را نفهمیدم. به پدرم گفتم: چه فرمود؟ گفت: «همگیِ آنان، از قریش اند».
صحیح مسلم به نقل از جابر بن سمره :همراه پدرم نزد پیامبر صلی الله علیه و آله رفتیم. شنیدم که می فرماید: «این دین ، تا دوازده خلیفه ، همچنان عزّتمند و شکست ناپذیر است». سپس جمله ای فرمود که بر اثر سر و صدای مردم ، آن را نشنیدم. به پدرم گفتم: چه فرمود؟ گفت: «همه آنان ، از قریش اند».
صحیح مسلم به نقل از جابر بن سمره :در شامگاه روز جمعه که اسلمی سنگسار شد، از پیامبر صلی الله علیه و آله شنیدم که فرمود: «این دین تا قیام قیامت برپاست ، یا تا دوازده خلیفه بر شما فرمان رانند که همگیِ آنان از قریش اند».
.
ص: 312
مسند ابن حنبل عن جابر بن سمره :سَمِعتُ رَسولَ اللّه صلی الله علیه و آله یَقولُ فی حَجَّهِ الوَداعِ : إنَّ هذَا الدّینَ لَن یَزالَ ظاهِرا عَلی مَن ناوَأَهُ ، لا یَضُرُّهُ مُخالِفٌ ولا مُفارِقٌ ، حَتّی یَمضِیَ مِن اُمَّتِیَ اثنا عَشَرَ خَلیفَهً . قالَ : ثُمَّ تَکَلَّمَ بِشَیءٍ لَم أفهَمهُ ، فَقُلتُ لِأَبی : ما قالَ ؟ قالَ : کُلُّهُم مِن قُرَیشٍ . (1)
الخصال عن جابر بن سمره :قالَ النَّبِیُّ صلی الله علیه و آله : لا تَزالُ هذِهِ الاُمَّهُ مُستَقیما أمرُها ، ظاهِرَهً عَلی عَدُوِّها ، حَتّی یَمضِیَ اثنا عَشَرَ خَلیفَهً ، کُلُّهُم مِن قُرَیشٍ . فَأَتَیتُهُ فی مَنزِلِهِ ، قُلتُ : ثُمَّ یَکونُ ماذا ؟ قالَ : ثُمَّ الهَرجُ (2) . (3)
ب رِوایَهُ أبی جُحَیفَهَالمستدرک علی الصحیحین عن أبی جحیفه :کُنتُ مَعَ عَمّی عِندَ النَّبِیِّ صلی الله علیه و آله ، فَقالَ : لا یَزالُ أمرُ اُمَّتی صالِحا حَتّی یَمضِیَ اثنا عَشَرَ خَلیفَهً . ثُمَّ قالَ کَلِمَهً وخَفَضَ بِها صَوتَهُ . فَقُلتُ لِعَمّی وکانَ أمامی : ما قالَ یا عَمُّ ؟ قالَ : قالَ یا بُنَیَّ : کُلُّهُم مِن قُرَیشٍ . (4)
.
1- .مسند ابن حنبل : ج 7 ص 405 ح 20840 و ص 408 ح 20857 ، المعجم الکبیر : ج 2 ص 196 ح 1796 نحوه ، کنز العمّال : ج 12 ص 33 ح 33852 ؛ الغیبه للطوسی : ص 133 ح 96، الغیبه للنعمانی : ص 123 ح 15 کلاهما نحوه ، بحار الأنوار : ج 36 ص 238 ح 32 .
2- .هَرَجٌ : أی قتال واختلاط ، وقد هرجَ الناسُ إذا اختلطوا ، وأصل الهرج : الکثره فی الشیء والاتّساع (النهایه : ج 5 ص 257 «هرج») .
3- .الخصال : ص 470 ح 18 و ص 472 ح 26 ، المناقب لابن شهر آشوب : ج 1 ص 290 کلاهما نحوه ، بحار الأنوار : ج 36 ص 235 ح 24 .
4- .المستدرک علی الصحیحین : ج 3 ص 716 ح 6589 ، المعجم الکبیر : ج 22 ص 120 ح 308 ، المعجم الأوسط : ج 6 ص 209 ح 6211 ، تاریخ أصبهان : ج 2 ص 147 الرقم 1327 ؛ المناقب لابن شهر آشوب : ج 1 ص 291 نحوه .
ص: 313
ب - روایت ابو جُحَیفه
مسند ابن حنبل به نقل از جابر بن سمره :در حجّه الوداع از پیامبر صلی الله علیه و آله شنیدم که می فرماید: «این دین همواره بر کسی که در برابرش ایستادگی کند ، چیره خواهد شد و هیچ مخالفی و جدا شونده ای نمی تواند به آن گزندی برساند ، تا آن که دوازده خلیفه از امّت من بگذرند». ایشان سپس چیزی فرمود که من آن را نفهمیدم. به پدرم گفتم: چه فرمود؟ گفت: «همه آنان ، از قریش اند».
الخصال به نقل از جابر بن سمره :پیامبر صلی الله علیه و آله فرمود: «این امّت ، کارش پیوسته بر قرار است و بر دشمنش چیره می شود، تا آن که دوازده خلیفه که همگی آنان از قریش اند بروند». من به منزل ایشان رفتم و گفتم: سپس چه می شود؟ فرمود: «سپس آشوب و کشتار».
ب روایت ابو جُحَیفهالمستدرک علی الصحیحین به نقل از ابو جحیفه :با عمویم خدمت پیامبر صلی الله علیه و آله بودم که فرمود: «کار امّتم پیوسته درست خواهد بود تا آن که دوازده خلیفه بگذرند». سپس با صدای آهسته ، جمله ای فرمود. به عمویم که جلو من بود گفتم: چه فرمود، عمو جان؟ گفت: پسرم! فرمود: «همه آنان، از قریش اند».
.
ص: 314
ج رِوایَهُ عَبدِ اللّهِ بنِ عُمَرَالغیبه للطوسی عن عبد اللّه بن عمر :سَمِعتُ رَسولَ اللّهِ صلی الله علیه و آله یَقولُ : یَکونُ خَلفِیَ اثنا عَشَرَ خلیفَهً . (1)
المناقب لابن شهرآشوب عن أبی الطفیل :سُئِلَ ابنُ عُمَرَ عَنِ الخُلَفاءِ بَعدَ رَسولِ اللّهِ صلی الله علیه و آله ، فَقالَ : اثنا عَشَرَ مِن بَنی کَعبٍ (2) . (3)
المناقب لابن شهرآشوب عن أبی الطفیل :قالَ لی عَبدُ اللّهِ بنُ عُمَرَ : یا أبا طُفَیلٍ ، اُعدُدِ اثنَی عَشَرَ خَلیفَهً بَعدَ النَّبِیِّ صلی الله علیه و آله ، ثُمَّ یَکونُ بَعدَهُ النَّقفُ (4) والنِّفاقُ . وفی رِوایَهِ عَبدِ اللّهِ بنِ أبی أوفی (5) : ثُمَّ یَکونُ دَوّارَهٌ . (6)
د رِوایَهُ عَبدِ اللّهِ بنِ مَسعودٍکمال الدین عن مسروق :سَأَلتُ عَبدَ اللّهِ : هَل أخبَرَکَ النَّبِیُّ صلی الله علیه و آله کَم بَعدَهُ خَلیفَهٌ ؟ قالَ : نَعَم ، اثنا عَشَرَ خَلیفَهً ، کُلُّهُم مِن قُرَیشٍ . (7)
ه رِوایَهُ عَبدِ اللّهِ بنِ عَمرِو بنِ العاصِالغیبه للنعمانی عن عبد اللّه بن عمرو :سَمِعتُ رَسولَ اللّهِ صلی الله علیه و آله یَقولُ : یَکونُ خَلفِیَ اثنا عَشَرَ خَلیفَهً . (8)
.
1- .الغیبه للطوسی : ص 130 ح 94 ، المناقب لابن شهر آشوب : ج 1 ص 291 ، بحار الأنوار : ج 36 ص 269 ح 91 .
2- .هو من أجداد النبیّ صلی الله علیه و آله ، إذ إنّ نسبه الشریف : محمّد بن عبد اللّه بن عبد المطّلب بن هاشم بن عبد مناف بن قصیّ بن کلاب بن مرّه بن کعب بن لؤی ... .
3- .المناقب لابن شهر آشوب : ج 1 ص 291 ، بحار الأنوار : ج 36 ص 269 ح 91 .
4- .النَقْفُ : هَشْمُ الرأسِ ، أی تهییج الفِتن والحروب (النهایه : ج 5 ص 109 «نقف») .
5- .فی المصدر : «عبد اللّه بن أوفی» ، والتصویب من بحار الأنوار .
6- .المناقب لابن شهر آشوب : ج 1 ص 291 ، الغیبه للطوسی : ص 132 ح 95 نحوه ، بحار الأنوار : ج 36 ص 268 ح 90 .
7- .کمال الدین : ص 279 ح 26 ، بحار الأنوار : ج 36 ص 256 ح 73 .
8- .الغیبه للنعمانی : ص 105 ح 34 و ص 126 ح 23 ، مقتضب الأثر : ص 7 ، بحار الأنوار : ج 36 ص 237 ح 30 .
ص: 315
ج - روایت عبد اللَّه بن عمر
د - روایت عبد اللَّه بن مسعود
ه - روایت عبد اللَّه بن عمرو بن عاص
ج روایت عبد اللّه بن عمرالغیبه ، طوسی به نقل از عبد اللّه بن عمر :از پیامبر خدا صلی الله علیه و آله شنیدم که می فرماید: «پس از من ، دوازده خلیفه خواهد بود» .
المناقب ، ابن شهرآشوب به نقل از ابو طفیل :از [عبد اللّه ] پسر عمر در باره جانشینان پس از پیامبرخدا صلی الله علیه و آله سؤال شد و او گفت: دوازده تن از بنی کعب. (1)
المناقب ، ابن شهرآشوب :ابو طفیل روایت کرده است که : عبد اللّه بن عمر به من گفت : ای ابو طفیل! دوازده خلیفه پس از پیامبر صلی الله علیه و آله بشمار . پس از آن ، آشوب و نفاق پدید خواهد آمد . در روایت عبد اللّه بن ابی اوفی آمده است که: پس از آن ، گرداب (آشوب و کشتار) پدید خواهد آمد .
د روایت عبد اللّه بن مسعودکمال الدین به نقل از مسروق :از عبد اللّه پرسیدم : آیا پیامبر صلی الله علیه و آله به تو خبر داد که پس از او ، چند جانشین خواهد بود ؟ گفت : آری ، دوازده جانشین که همه آنان از قریش اند .
ه روایت عبد اللّه بن عمرو بن عاصالغیبه ، نعمانی به نقل از عبد اللّه بن عمرو :از پیامبر خدا صلی الله علیه و آله شنیدم که می فرماید : «پس از من ، دوازده جانشین خواهد بود» .
.
1- .کعب ، از نیاکان پیامبر صلی الله علیه و آله است. نَسَب ارجمند ایشان ، چنین است: محمّد بن عبد اللّه بن عبد المطّلب بن هاشم بن عبد مناف بن قُصَی بن کِلاب بن مُرّه بن کعب بن لُؤَی . . . .
ص: 316
و رِوایَهُ أنَسالمناقب لابن شهرآشوب عن أنس :قالَ رَسولُ اللّهِ صلی الله علیه و آله : یَکونُ مِنَّا اثنا عَشَرَ خَلیفَهً ، یَنصُرُهُم اللّهُ عَلی مَن ناواهُم (1) ، ولا یَضُرُّهُم مَن عاداهُم . (2)
ز رِوایَهُ عَبدِ اللّهِ بنِ أبی أوفیمقتضب الأثر عن عبد العزیز بن خضیر :سَمِعتُ عَبدَ اللّهِ بنَ أبی أوفی یَقولُ : قالَ رَسولُ اللّهِ صلی الله علیه و آله : یَکونُ بَعدِیَ اثنا عَشَرَ خَلیفَهً مِن قُرَیشٍ ، ثُمَّ تَکونُ فِتنَهٌ دَوّارَهٌ ! قالَ : قُلتُ : أنتَ سَمِعتَهُ مِن رَسولِ اللّهِ صلی الله علیه و آله ؟ قالَ : نَعَم سَمِعتُهُ مِن رَسولِ اللّهِ صلی الله علیه و آله . (3)
1 / 5 2ما رُوِیَ بِلَفظِ «اِثنا عَشَرَ أمیرا»صحیح البخاری عن جابر بن سمره :سَمِعتُ النَّبِیَّ صلی الله علیه و آله یَقولُ : یَکونُ اثنا عَشَرَ أمیرا . فَقالَ کَلِمَهً لَم أسمَعها ، فَقالَ أبی : إنَّهُ قالَ : کُلُّهُم مِن قُرَیشٍ . (4)
.
1- .نِواء : معاداه لأهل الإسلام (النهایه : ج 5 ص 132 «نوا») .
2- .المناقب لابن شهر آشوب : ج 1 ص 291 ، بحار الأنوار : ج 36 ص 269 ح 91 .
3- .مقتضب الأثر : ص 7 ، العدد القویّه : ص 81 ح 142 ، بحار الأنوار : ج 36 ص 371 .
4- .صحیح البخاری : ج 6 ص 2640 ح 6796 ، سنن الترمذی : ج 4 ص 501 ح 2223 ، مسند ابن حنبل : ج 7 ص 411 ح 20880 ؛ الخصال : ص 470 ح 15 ، الطرائف : ص 170 ح 260 ، بحار الأنوار : ج 36 ص 365 .
ص: 317
و - روایت اَنَس
ز - روایت عبد اللَّه بن ابی اَوفی
1 / 5 - 2 تعبیر «دوازده امیر»
و روایت اَنَسالمناقب ، ابن شهرآشوب به نقل از اَنَس :پیامبر خدا صلی الله علیه و آله فرمود : «از ما ، دوازده جانشین خواهد بود که خداوند ، آنان را بر مخالفانشان یاری می دهد ، و هر که با آنان دشمنی ورزد ، نمی تواند به آنان گزند برساند» .
ز روایت عبد اللّه بن ابی اَوفیمُقتضَب الأثر به نقل از عبد العزیز بن خضیر :از عبد اللّه بن ابی اوفی شنیدم که می گوید : پیامبر خدا صلی الله علیه و آله فرمود : «پس از من ، دوازده جانشین از قریش خواهد آمد . سپس گرداب فتنه بر می خیزد». گفتم : آیا تو خود ، این را از پیامبر خدا شنیدی؟ گفت : آری . این را از پیامبر خدا شنیدم .
1 / 5 2تعبیر «دوازده امیر»صحیح البخاری به نقل از جابر بن سَمُره :از پیامبر صلی الله علیه و آله شنیدم که می فرماید : «دوازده امیر خواهد آمد» . سپس جمله ای گفت که من آن را نشنیدم . پدرم گفت : فرمود : «همه آنان ، از قریش اند» .
.
ص: 318
1 / 5 3ما رُوِیَ بِلَفظِ «اثنا عَشَرَ إماما»رسول اللّه صلی الله علیه و آله لِعَلِیٍّ علیه السلام :الأَئِمَّهُ بَعدی اثنا عَشَرَ ، أوَّلُهُم أنتَ یا عَلِیُّ ، وآخِرُهُمُ القائِمُ الَّذی یَفتَحُ اللّهُ عز و جل عَلی یَدَیهِ مَشارِقَ الأَرضِ ومَغارِبَها . (1)
عنه صلی الله علیه و آله :الأَئِمَّهُ بَعدِیَ اثنا عَشَرَ ، أوَّلُهُم عَلِیُّ بنُ أبی طالِبٍ وآخِرُهُمُ القائِمُ علیهم السلام ، فَهُم خُلَفائی وأوصِیائی وأولِیائی ، وحُجَجُ اللّهِ عَلی اُمَّتی بَعدی ، المُقِرُّ بِهِم مُؤمِنٌ ، وَالمُنکِرُ لَهُم کافِرٌ . (2)
عنه صلی الله علیه و آله :الأَئِمَّهُ اثنا عَشَرَ مِن أهلِ بَیتی ، أعطاهُمُ اللّهُ تَعالی فَهمی وعِلمی وحُکمی ، وخَلَقَهُم مِن طینَتی ، فَوَیلٌ لِلمُتَکَبِّرینَ عَلَیهِم بَعدِیَ ، القاطِعینَ فیهِم صِلَتی ، ما لَهُم ؟ لا أنالَهُمُ اللّهُ شَفاعَتی . (3)
الکافی عن زراره :سَمِعتُ أبا جَعفَرٍ علیه السلام یَقولُ : الاِثنا عَشَرَ الأَئِمَّهُ (4) مِن آلِ مُحَمَّدٍ علیهم السلام ، کُلُّهُم مُحَدَّثٌ (5) ، مِن وُلدِ رَسولِ اللّهِ صلی الله علیه و آله ومِن وُلدِ عَلِیٍّ علیه السلام ، ورَسولُ اللّهِ وعَلِیٌّ علیهماالسلامهُمَا الوالِدانِ . فَقالَ عَلِیُّ بنُ راشِدٍ وکانَ أخا عَلِیِّ بنِ الحُسَینِ لِاُمِّهِ وأنکَرَ ذلِکَ ، فَصَرَّرَ (6) أبو جَعفَرٍ علیه السلام وقالَ : أما إنَّ ابنَ اُمِّکَ کانَ أحَدَهُم . (7)
.
1- .کمال الدین : ص 282 ح 35 ، عیون أخبار الرضا علیه السلام : ج 1 ص 65 ح 34 ، الأمالی للصدوق : ص 173 ح 175 کلّها عن ثابت بن دینار عن الإمام زین العابدین عن أبیه عن جدّه علیهم السلام ، بحار الأنوار : ج 36 ص 226 ح 1 .
2- .کتاب من لا یحضره الفقیه : ج 4 ص 180 ح 5406 ، کمال الدین : ص 259 ح 4 کلاهما عن یحیی بن أبی القاسم عن الإمام الصادق عن أبیه عن جدّه علیهم السلام ، عیون أخبار الرضا علیه السلام : ج 1 ص 59 ح 28 عن یحیی بن أبی القاسم عن الإمام الصادق عن آبائه علیهم السلام عنه صلی الله علیه و آله ، بحار الأنوار : ج 36 ص 245 ح 57 .
3- .کمال الدین : ص 281 ح 33 ، عیون أخبار الرضا علیه السلام : ج 1 ص 64 ح 32 ، الاختصاص : ص 208 کلّها عن إبراهیم بن مهزم عن أبیه عن الإمام الصادق عن آبائه علیهم السلام ، بحار الأنوار : ج 36 ص 243 ح 52 .
4- .فی المصدر : «الإمام» ، والتصویب من المصادر الاُخری .
5- .مُحَدَّثون : أی تُحدّثهم الملائکه وفیهم جبرئیل علیه السلام من غیر مُعاینه (مجمع البحرین : ج 1 ص 370 «حدث») .
6- .الصرّه : تقطیبُ الوجه من الکراهه . ورجل صارٌّ بین عینیه : مُتقبّض جامع بینهما کما یفعلُ الحزینُ (تاج العروس : ج 7 ص 89 90 «صرر») .
7- .الکافی : ج1 ص531 ح7 وص533 ح14 ، الغیبه للطوسی : ص151 ح112 وفیهما صدره إلی «الوالدان» ، بصائر الدرجات : ص320 ح5 ، المناقب لابن شهرآشوب : ج1 ص298 نحوه ، إعلام الوری : ج 2 ص171 وفیهما صدره إلی «الوالدان» ، بحار الأنوار : ج26 ص72 ح16 .
ص: 319
1 / 5 - 3 تعبیر «دوازده امام»
1 / 5 3تعبیر «دوازده امام»پیامبر خدا صلی الله علیه و آله به علی علیه السلام :امامانِ پس از من ، دوازده نفرند . نخستینِ آنان تو هستی ای علی و آخرینشان قائم است که خداوند عز و جل، شرق و غرب زمین را به دست او فتح می کند .
پیامبر خدا صلی الله علیه و آله :امامانِ پس از من ، دوازده نفرند . نخستینِ آنان، علی بن ابی طالب و آخرینشان قائم علیه السلام است . اینان ، جانشینان و اوصیا و اولیای من ، و پس از من ، حجّت های خدا بر امّتم هستند . اقرار کننده به ایشان ، مؤمن است و انکار کننده شان ، کافر .
پیامبر خدا صلی الله علیه و آله :امامان ، دوازده تن از اهل بیت من اند . خداوند متعال ، فهم و دانش و حکمت مرا به ایشان داده و آنان را از سرشت من آفریده است . پس وای بر آنان که پس از من ، بر ایشان گردن فرازی کنند و حرمت خویشیِ آنان با مرا نگه ندارند ! این کسان را چه شده است ؟! خدا شفاعت مرا شامل حال آنان نکند!
الکافی به نقل از زراره :از امام باقر علیه السلام شنیدم که می فرماید : «دوازده امام از خاندان محمّد صلی الله علیه و آله ، همگی مُحَدَّث (1) اند و از فرزندان پیامبر صلی الله علیه و آله و از فرزندان علی علیه السلام اند . پیامبر خدا و علی ، پدر آنهایند» . علی بن راشد برادر مادریِ امام زین العابدین علیه السلام ، (2) این مطلب را انکار کرد . امام باقر علیه السلام ابرو در هم کشید (/ فریاد زد) و فرمود : «مگر پسر مادر تو (3) هم یکی از آنان نبود؟!» .
.
1- .مُحَدَّث ، کسی است که روح القدس با او سخن گوید ، بی آن که دیده شود (بحار الأنوار : ج 25 ص 57) ، یا فرشته ای با وی سخن بگوید (بحار الأنوار : ج 75 ص 79) .
2- .مادر امام زین العابدین علیه السلام ، شهربانو ، از اسیران خاندان ساسانی بود که به همسری امام حسین علیه السلام در آمد و بعد از تولّد زین العابدین علیه السلام در گذشت و به همین خاطر ، بانوی دیگری به نام وَشیکه (مادر یحیی بن اُمّ الطویل) ، ایشان را شیر داد و بزرگ کرد و به همین خاطر ، امام علیه السلام او را مادر می نامید (ر . ک : دانش نامه امام حسین علیه السلام : ج 1 ص 258 279 ، النعیم المقیم : ص 316) . شاید علی بن راشد ، فرزند همین بانو (وشیکه) باشد .
3- .یعنی امام زین العابدین علیه السلام .
ص: 320
الإمام الباقر علیه السلام :الاِثنا عَشَرَ الأَئِمَّهُ مِن آلِ مُحَمَّدٍ کُلُّهُم مُحَدَّثٌ ؛ عَلِیُّ بنُ أبی طالِبٍ وأَحَدَ عَشَرَ مِن وُلدِه ، ورَسولُ اللّهِ وعَلِیٌّ هُمَا الوالدانِ صَلَّی اللّهُ عَلَیهِما . (1)
عنه علیه السلام :نَحنُ اثنا عَشَرَ إماما ، مِنهُم حَسَنٌ وحُسَینٌ ، ثُمَّ الأَئِمَّهُ مِن وُلدِ الحُسَینِ علیه السلام . (2)
الخصال عن زراره :سَمِعتُ أبا جَعفَرٍ علیه السلام یَقولُ : اثنا عَشَرَ إماما مِنهُم عَلِیٌّ وَالحَسَنُ وَالحُسَینُ ، ثُمَّ الأَئِمَّهُ مِن وُلدِ الحُسَینِ علیهم السلام . (3)
1 / 5 4ما رُوِیَ بِلَفظِ «اِثنا عَشَرَ وَصِیّا»الإمام الباقر علیه السلام :إنَّ اللّهَ أرسَلَ مُحَمَّدا صلی الله علیه و آله إلَی الجِنِّ وَالإِنسِ ، وجَعَلَ مِن بَعدِهِ اثنَی عَشَرَ وَصِیّا ، مِنهُم مَن سَبَقَ ومِنهُم مَن بَقِیَ ، وکُلُّ وَصِیٍّ جَرَت بِهِ سُنَّهٌ (4) . وَالأَوصِیاءُ الَّذینَ مِن بَعدِ مُحَمَّدٍ صلی الله علیه و آله عَلی سُنَّهِ أوصِیاءِ عیسی ، وکانُوا اثنَی عَشَرَ ، وکانَ أمیرُ المُؤمِنینَ علیه السلام عَلی سُنَّهِ المَسیحِ . (5)
.
1- .الإرشاد : ج 2 ص 347 ، الاستنصار : ص 17 کلاهما عن زراره .
2- .الکافی : ج 1 ص 533 ح 16 ، الإرشاد : ج 2 ص 347 ، الخصال : ص 478 ح 44 ، عیون أخبار الرضا علیه السلام : ج 1 ص 56 ح 22 کلّها عن زراره ، بحار الأنوار : ج 36 ص 392 ح 5 .
3- .الخصال : ص 480 ح 51 .
4- .السُنَّهُ : الطریقهُ والسِّیره (النهایه : ج 2 ص 409 «سنن») .
5- .الکافی : ج 1 ص 532 ح 10 ، الإرشاد : ج 2 ص 345 ، کمال الدین : ص 326 ح 4 ، الخصال : ص 478 ح 43 کلّها عن أبی حمزه الثمالی ، بحار الأنوار : ج 36 ص 392 ح 4 .
ص: 321
1 / 5 - 4 تعبیر «دوازده وصی»
امام باقر علیه السلام :دوازده امامِ از خاندان محمّد صلی الله علیه و آله ، همگی ، فرشته با آنان سخن می گوید ؛ علی بن ابی طالب علیه السلام و یازده تن از نسل او . پیامبر خدا و علی ، پدر آنهایند . درود خدا بر آن دو باد !
امام باقر علیه السلام :ما دوازده امامیم . از این جمله اند : حسن و حسین ، سپس امامان از نسل حسین علیه السلام .
الخصال به نقل از زراره :از امام باقر علیه السلام شنیدم که می فرماید : «دوازده امام ، عبارت اند از: علی و حسن و حسین و سپس امامان از نسل حسین علیهم السلام » .
1 / 5 4تعبیر «دوازده وصی»امام باقر علیه السلام :خداوند ، محمّد صلی الله علیه و آله را به سوی جِن و اِنس فرستاد و پس از او ، دوازده وصی قرار داد که برخی از ایشان ، پیش تر رفته اند و برخی دیگر ، باقی مانده اند . هر وصی ای بر شیوه ای است ، و اوصیای پس از محمّد صلی الله علیه و آله ، بر شیوه اوصیای عیسی علیه السلام هستند که دوازده تن بودند ، و امیر مؤمنان بر شیوه مسیح بود .
.
ص: 322
رسول اللّه صلی الله علیه و آله :أنَا سَیِّدُ النَّبِیّینَ ، وَعَلِیُّ بنُ أبی طالِبٍ سَیِّدُ الوَصِیّینَ ، وإنَّ أوصِیائِیَ بَعدِیَ اثنا عَشَرَ ، أوَّلُهُم عَلِیُّ بنُ أبی طالِبٍ ، وآخِرُهُمُ القائِمُ علیهم السلام . (1)
کمال الدین عن عبد اللّه بن عبّاس :قالَ رَسولُ اللّهِ صلی الله علیه و آله : إنَّ خُلَفائی وأوصِیائی وحُجَجَ اللّهِ عَلَی الخَلقِ بَعدِی اثنا عَشَرَ : أوَّلُهُم أخی ، وآخِرُهُم وَلَدی . قیلَ : یا رَسولَ اللّهِ ، ومَن أخوکَ ؟ قالَ : عَلِیُّ بنُ أبی طالِبٍ . قیلَ : فَمَن وَلَدُکَ ؟ قالَ : المَهدِیُّ الَّذی یَملَؤُها قِسطا وعَدلاً کَما مُلِئَت جَورا وظُلما . وَالَّذی بَعَثَنی بِالحَقِّ نَبِیّا ، لَو لَم یَبقَ مِنَ الدُّنیا إلّا یَومٌ واحِدٌ لَطَوَّلَ اللّهُ ذلِکَ الیَومَ حَتّی یَخرُجَ فیهِ وَلَدِیَ المَهدِیُّ ، فَیَنزِلُ روحُ اللّهِ عیسَی بنُ مَریَمَ فَیُصَلّی خَلفَهُ ، وتُشرِقُ الأَرضُ بِنورِهِ ، ویَبلُغُ سُلطانُهُ المَشرِقَ وَالمَغرِبَ . (2)
الإمام الصادق علیه السلام :إنَّ أبی نَظَرَ إلی حُمرانَ فَبَکی ، ثُمَّ قالَ : یا حُمرانُ ، عَجَبا لِلنّاسِ ! کَیفَ غَفَلوا أم نَسوا أم تَناسَوا فَنَسوا قَولَ رَسولِ اللّهِ صلی الله علیه و آله حینَ مَرِضَ ، فَأَتاهُ النّاسُ یَعودونَهُ ویُسَلِّمونَ عَلَیهِ ، حَتّی إذا غَصَّ بِأَهلِهِ البَیتُ جاءَ عَلِیٌّ علیه السلام فَسَلَّمَ ولَم یَستَطِع أن یَتَخطّاهُم إلَیهِ ، ولَم یُوَسِّعوا لَهُ ، فَلَمّا رَأی رَسولُ اللّهِ صلی الله علیه و آله ذلِکَ رَفَعَ مِخَدَّتَهُ وقالَ : إلَیَّ یا عَلِیُّ . فَلَمّا رَأَی النّاسُ ذلِکَ زَحَمَ بَعضُهُم بَعضا وأفرَجوا حَتّی تَخَطّاهُم ، وأجلَسَهُ رَسولُ اللّهِ صلی الله علیه و آله إلی جانِبِهِ . ثُمَّ قالَ : یا أیُّهَا النّاسُ ! هذا أنتُم تَفعَلونَ بِأَهلِ بَیتی فی حَیاتِیَ ما أری ، فَکَیفَ بَعدَ وَفاتِی ؟ وَاللّهِ لا تَقرُبونَ مِن أهلِ بَیتی قُربَهً إلّا قَرُبتُم مِنَ اللّهِ مَنزِلَهً ، ولا تَباعَدونَ عَنهُم خُطوَهً وتُعرِضونَ عَنهُم إلّا أعرَضَ اللّهُ عَنکُم . ثُمَّ قالَ : أیُّهَا النّاسُ ! اسمَعوا ما أقولُ لَکُم : ألا إنَّ الرِّضا وَالرِّضوانَ وَالجَنَّهَ لِمَن أحَبَّ عَلِیّا وتَوَلّاهُ ، وَائتَمَّ بِهِ وبِفَضلِهِ ، وبِأَوصِیائی بَعدَهُ ، وحَقٌّ عَلی رَبّی أن یَستَجیبَ لی فیهِم ، إنَّهُمُ اثنا عَشَرَ وَصِیّا ، ومَن تَبِعَهُ فَإِنَّهُ مِنّی ، إنّی مِن إبراهیمَ وإبراهیمُ مِنّی ، ودینی دینُهُ ودینُهُ دینی ، ونِسبَتُهُ نِسبَتی ونِسبَتی نِسبَتُهُ ، وفَضلی فَضلُهُ ، وأَنَا أفضَلُ مِنهُ ولا فَخرَ ، یُصَدِّقُ قَولی قَولُ رَبّی : «ذُرِّیَّهً بَعْضُهَا مِن بَعْضٍ وَاللَّهُ سَمِیعٌ عَلِیمٌ» (3) . (4)
.
1- .کمال الدین : ص 280 ح 29 ، عیون أخبار الرضا علیه السلام : ج 1 ص 64 ح 31 ، کشف الغمّه : ج 3 ص 299 کلّها عن ابن عبّاس .
2- .کمال الدین : ص 280 ح 27 ، کشف الغمّه : ج 3 ص 297 ، إعلام الوری : ج 2 ص 173 ، بحار الأنوار : ج 51 ص 71 ح 12 .
3- .آل عمران : 34 .
4- .الغیبه للنعمانی : ص 91 ح 22 عن عبد الوهّاب الثقفی ، بحار الأنوار : ج 36 ص 280 ح 99 .
ص: 323
پیامبر خدا صلی الله علیه و آله :من سَرور پیامبرانم و علی بن ابی طالب، سَرور اوصیاست . اوصیای پس از من، دوازده نفرند که نخستینِ آنها ، علی بن ابی طالب و آخرینشان قائم است .
کمال الدین به نقل از عبد اللّه بن عبّاس :پیامبر خدا صلی الله علیه و آله فرمود : «جانشینان و اوصیای من و حجّت های خدا بر خلق پس از من ، دوازده نفرند که نخستینِ ایشان ، برادرم خواهد بود و آخرینشان فرزندم» . گفته شد : ای پیامبر خدا ! برادرت چه کسی است ؟ فرمود : «علی بن ابی طالب» . گفته شد : فرزندت چه کسی است ؟ فرمود : «مهدی که زمین را به همان سان که از بیداد و ستمْ آکنده شده است ، از عدل و داد می آکَنَد . سوگند به آن که مرا به حق ، به پیامبری بر انگیخت ، اگر از [عمر ]دنیا جز یک روز باقی نمانده باشد ، خداوند عز و جل آن روز را چندان به درازا می کشانَد تا در آن ، فرزندم مهدی ظهور کند . پس روح خدا عیسی بن مریم ، فرود می آید و پشت سر او نماز می گزارد ، و زمین به نور او روشن می شود و حکومت او ، شرق و غرب را فرا می گیرد» .
امام صادق علیه السلام :پدرم [امام باقر علیه السلام ] به حُمران نگریست و گریست . سپس فرمود : «ای حمران! شگفتا از مردم که چگونه غفلت ورزیدند یا فراموش کردند و یا خود را به فراموشی زدند و سخن پیامبر خدا در بستر بیماری اش را از یاد بردند ! مردم برای عیادت و عرض سلام ، خدمت ایشان آمدند ، تا جایی که اتاق از جمعیت پر شد و علی علیه السلام آمد و سلام کرد و جا نبود که بنشیند و جمعیت نیز برایش جا باز نکردند . چون پیامبر خدا این وضع را دید ، بالش خود را بلند کرد و فرمود : «نزد من بیا، ای علی!» . چون مردم این برخورد را دیدند ، جمع تر نشستند و جا باز کردند و علی علیه السلام از میان آنان گذشت و پیامبر خدا صلی الله علیه و آله او را کنار خود نشاند و آن گاه فرمود : «ای مردم! شما در زمان حیات من ، با اهل بیتم چنین رفتار می کنید که می بینم . پس از وفاتم چه خواهید کرد؟ به خدا سوگند ، گامی به اهل بیت من ، نزدیک نمی شوید ، مگر آن که درجه ای به خدا نزدیک می گردید، و گامی از آنان دور نمی شوید و از ایشان روی نمی گردانید ، مگر آن که خداوند از شما روی می گرداند» . سپس فرمود : «ای مردم! بشنوید که چه به شما می گویم ! بدانید که خشنودی و رضوان و بهشت ، از آنِ کسی است که علی را دوست بدارد و ولایت او را بپذیرد و به او و به فضل او و به اوصیای من پس از او ، اقتدا کند ، و بر پروردگار من است که دعای مرا در باره آنان اجابت فرماید . آنان ، دوازده وصی اند . هر که از او پیروی کند ، از من است . من از ابراهیم هستم و ابراهیم از من است . دین من ، دین اوست و دین او ، دین من است . پیوند با او ، پیوند با من است و پیوند با من ، پیوند با اوست . فضل من ، فضل اوست و من از او افضلم و این ، فخرفروشی نیست . سخن مرا این سخن پروردگارم تأیید می کند که : «فرزندانی از نسل یکدیگرند و خدا شنوای داناست» » .
.
ص: 324
1 / 5 5ما رُوِیَ بِلَفظِ «اِثنا عَشَرَ مُحَدَّثا»الکافی عن سماعه بن مهران :کُنتُ أنَا وأبو بَصیرٍ ومُحَمَّدُ بنُ عِمرانَ مَولی أبی جَعفَرٍ علیه السلام فی مَنزِلِهِ بِمَکَّهَ ، فَقالَ مُحَمَّدُ بنُ عِمرانَ : سَمِعتُ أبا عَبدِ اللّهِ علیه السلام یَقولُ : نَحنُ اثنا عَشَرَ مُحَدَّثا . فَقالَ لَهُ أبو بَصیرٍ : سَمِعتَ مِن أبی عَبدِ اللّهِ علیه السلام ؟ فَحَلَّفَهُ مَرَّهً أو مَرَّتَینِ أنَّهُ سَمِعَهُ . فَقالَ أبو بَصیرٍ : لکِنّی سَمِعتُهُ من أبی جَعفَرٍ علیه السلام . (1)
.
1- .الکافی : ج 1 ص 534 ح 20 ، الخصال : ص 478 ح 45 ، عیون أخبار الرضا علیه السلام : ج 1 ص 56 ح 23 ، بحار الأنوار : ج 36 ص 393 ح 7 .
ص: 325
1 / 5 - 5 تعبیر «دوازده مُحدَّث»
1 / 5 5تعبیر «دوازده مُحدَّث»الکافی به نقل از سَماعه بن مهران :من و ابو بصیر و محمّد بن عمران ، غلام آزاده شده امام باقر علیه السلام ، در منزل او در مکّه بودیم . محمّد بن عمران گفت : از امام صادق علیه السلام شنیدم که می فرماید : «ما ، دوازده مُحدَّث هستیم» . ابو بصیر به او گفت : آیا [تو خود] از امام صادق علیه السلام شنیدی ؟ آن گاه او را یک یا دو بار سوگند داد که بگوید این مطلب را شنیده است . سپس ابو بصیر خود گفت : امّا من ، این را از امام باقر علیه السلام شنیده ام .
.
ص: 326
الغیبه للنعمانی عن المفضّل بن عمر :قُلتُ لِأَبی عَبدِ اللّهِ علیه السلام : ما مَعنی قَولِ اللّهِ عز و جل : «بَلْ کَذَّبُواْ بِالسَّاعَهِ وَ أَعْتَدْنَا لِمَن کَذَّبَ بِالسَّاعَهِ سَعِیرًا» (1) ؟ قالَ لی : إنَّ اللّهَ خَلَقَ السَّنَهَ اثنَی عَشَرَ شَهرا ، وجَعَلَ اللَّیلَ اثنَتَی عَشرَهَ ساعَهً ، وجَعَلَ النَّهارَ اثنَتَی عَشرَهَ ساعَهً ، ومِنَّا اثنَی عَشَرَ مُحَدَّثا ، وکانَ أمیرُ المُؤمِنینَ علیه السلام مِن تِلکَ السّاعاتِ . (2)
1 / 5 6ما رُوِیَ بِلَفظِ «اِثنا عَشَرَ مَهدِیّا»الإمام الصادق علیه السلام :مِنَّا اثنا عَشَرَ مَهدِیّا . (3)
کمال الدین عن سماعه بن مهران :کُنتُ أنَا وأبو بَصیرٍ ومُحَمَّدُ بنُ عِمرانَ مَولی أبی جَعفَرٍ علیه السلام فی مَنزِلٍ بِمَکَّهَ ، فَقالَ مُحَمَّدُ بنُ عِمرانَ : سَمِعتُ أبا عَبدِ اللّهِ علیه السلام یَقولُ : نَحنُ اثنا عَشَرَ مَهدِیّا . فَقالَ لَهُ أبو بَصیرٍ : تَاللّهِ لَقَد سَمِعتَ ذلِکَ من أبی عَبدِ اللّهِ علیه السلام ؟ فَحَلَفَ مَرَّهً أو مَرَّتَینِ أنَّهُ سَمِعَ ذلِکَ مِنهُ . فَقالَ أبو بَصیرٍ : لکِنّی سَمِعتُهُ من أبی جَعفَرٍ علیه السلام . (4)
.
1- .الفرقان : 11 .
2- .الغیبه للنعمانی : ص 84 ح 13 و ص 85 ح 15 عن أبی السائب نحوه و ح 14 عن أبی بصیر عن الإمام الباقر علیه السلام وفیه «منّا اثنا عشر محدثا» فقط ، بحار الأنوار : ج 36 ص 398 ح 6 .
3- .کمال الدین : ص 339 ح 14 عن أبی حمزه و ص 317 ح 3 ، عیون أخبار الرضا علیه السلام : ج 1 ص 68 ح 36 کلاهما عن عبد الرحمن بن سلیط عن الإمام الحسین علیه السلام و ص 69 ح 37 عن أبی بصیر ، بحار الأنوار : ج 36 ص 398 ح 4 .
4- .کمال الدین : ص 335 ح 6 ، بحار الأنوار : ج 36 ص 398 ح 3 .
ص: 327
1 / 5 - 6 تعبیر «دوازده مهدی»
الغیبه ، نعمانی به نقل از مفضّل بن عمر :به امام صادق علیه السلام گفتم : معنای این سخن خداوند عز و جل: «بلکه قیامت را دروغ شمردند و ما برای کسی که قیامت را دروغ بشمرد ، آتشی سوزان آماده کرده ایم» چیست ؟ به من فرمود : «خداوند ، سال را دوازده ماه آفرید و شب را دوازده ساعت قرار داد و روز را دوازده ساعت ، و از ما نیز دوازده محدَّث قرار داد ، و امیر مؤمنان علیه السلام از این ساعت ها بود» .
1 / 5 6تعبیر «دوازده مهدی»امام صادق علیه السلام :از ما ، دوازده مهدی (هدایت شده) است .
کمال الدین به نقل از سماعه بن مهران :من و ابو بصیر و محمّد بن عمران ، آزاد شده امام باقر علیه السلام ، در منزلی در مکّه بودیم . محمّد بن عمران گفت : از امام صادق علیه السلام شنیدم که می فرماید : «ما ، دوازده مهدی هستیم» . ابو بصیر به او گفت : تو را به خدا ، این را از امام صادق علیه السلام شنیدی؟ آن گاه محمّد بن عمران ، یک یا دو بار سوگند خورد که این سخن را از ایشان شنیده است . سپس ابو بصیر گفت : امّا من ، این را از امام باقر علیه السلام شنیده ام .
.
ص: 328
1 / 5 7ما رُوِیَ بِلَفظِ «اِثنا عَشَرَ ، عَدَدُ نُقَباءِ بَنی إسرائیلَ»مسند ابن حنبل عن مسروق :کُنّا جُلوسا عِندَ عَبدِ اللّهِ بنِ مَسعودٍ وهُوَ یُقرِئُنَا القُرآنَ ، فَقالَ لَهُ رَجُلٌ : یا أبا عَبدِ الرَّحمنِ ، هَل سَأَلتُم رَسولَ اللّهِ صلی الله علیه و آله کَم تَملِکُ هذِهِ الاُمَّهَ مِن خَلیفَهٍ ؟ فَقالَ عَبدُ اللّهِ بنُ مَسعودٍ : ما سَأَلَنی عَنها أحَدٌ مُنذُ قَدِمتُ العِراقَ قَبلَکَ ! ثُمَّ قالَ : نَعَم ، ولَقَد سَأَلنا رَسولَ اللّهِ صلی الله علیه و آله فَقالَ : اثنا عَشَرَ ، کَعِدَّهِ نُقَباءِ (1) بَنی إسرائیلَ . (2)
الخصال عن قیس بن عبد :کُنّا جُلوسا فی حَلقَهٍ فیها عَبدُ اللّهِ بنُ مَسعودٍ ، فَجاءَ أعرابِیٌّ فَقالَ : أیُّکُم عَبدُ اللّهِ بنُ مَسعودٍ ؟ فَقالَ عَبدُ اللّهِ : أنَا عَبدُ اللّهِ بنُ مَسعودٍ ، قالَ : هَل حَدَّثَکُم نَبِیُّکُم صلی الله علیه و آله کَم یَکونُ بَعدَهُ مِنَ الخُلَفاءِ ؟ قالَ : نَعَم ، اثنا عَشَرَ ، عَدَدَ نُقَباءِ بَنی إسرائیلَ . (3)
الیقین عن ابن عبّاس :سَمِعتُ رَسولَ اللّهِ صلی الله علیه و آله یَقولُ : مَعاشِرَ النّاسِ ، اعلَموا أنَّ للّهِِ بابا مَن دَخَلَهُ أمِنَ مِنَ النّارِ . فَقامَ إلَیهِ أبو سَعیدٍ الخُدرِیُّ فَقالَ : یا رَسولَ اللّهِ ، اهدِنا إلی هذَا البابِ حَتّی نَعرِفَهُ . قالَ : هُوَ عَلِیُّ بنُ أبی طالِبٍ ، سَیِّدُ الوَصِییّنَ وأمیرُ المُؤمِنینَ ... . فَقامَ جابِرُ بنُ عَبدِ اللّهِ الأَنصارِیُّ فَقالَ : یا رَسولَ اللّهِ ، وما عِدَّهُ الأَئِمَّهِ ؟ فَقالَ صلی الله علیه و آله : یا جابِرُ ، سَأَلتَنی رَحِمَکَ اللّهُ عَنِ الإِسلامِ بِأَجمَعِهِ ؛ عِدَّتُهُم عِدَّهُ الشُّهورِ ، وَهِیَ «عِندَ اللَّهِ اثْنَا عَشَرَ شَهْرًا فِی کِتَابِ اللَّهِ یَوْمَ خَلَقَ السَّمَاوَاتِ وَالأَْرْضَ» (4) ، وعِدَّتُهُم عِدَّهُ العُیونِ الَّتی انفَجَرَت لِموسَی بنِ عِمرانَ علیه السلام حینَ ضَرَبَ بِعَصاهُ الحَجَرَ «فَانفَجَرَتْ مِنْهُ اثْنَتَا عَشْرَهَ عَیْنًا» (5) ، وعِدَّتُهُم عِدَّهُ نُقَباءِ بَنی إسرائیلَ ، قالَ اللّهُ تَعالی : «وَلَقَدْ أَخَذَ اللَّهُ مِیثَاقَ بَنِی إِسْرَاءِیلَ وَبَعَثْنَا مِنْهُمُ اثْنَیْ عَشَرَ نَقِیبًا» (6) ، فَالأَئِمَّهُ یا جابِرُ : أوَّلُهُم عَلِیُّ بنُ أبی طالِبٍ ، وآخِرُهُمُ القائِمُ . (7)
.
1- .النُقبَاءُ : جمع نقیب ، وهو کالعریف علی القوم المُقدِّم علیهم ، الذی یتعرّف أخبارهم ویُنَقِّب عن أحوالهم : أی یُفتّش (النهایه : ج 5 ص 101 «نقب») .
2- .مسند ابن حنبل : ج 2 ص 55 ح 3781 ، المستدرک علی الصحیحین : ج 4 ص 546 ح 8529 ، المعجم الکبیر : ج 10 ص 158 ح 10310 ، کنز العمّال : ج 12 ص 33 ح 33857 ؛ عیون أخبار الرضا علیه السلام : ج 1 ص49 ح10 ، الغیبه للنعمانی : ص117 ح3 و ص118 ح5 ، بحار الأنوار : ج36 ص299 ح 132.
3- .الخصال : ص 467 ح 7 ، کمال الدین : ص 271 ح 17 عن قیس بن عبید ، عیون أخبار الرضا علیه السلام : ج 1 ص 48 ح 9 عن قیس بن عبد اللّه ، الأمالی للصدوق : ص 386 ح 496 ، بحار الأنوار : ج 36 ص 230 ح 9 .
4- .التوبه : 36 .
5- .البقره : 60 .
6- .المائده : 12 .
7- .الیقین : ص 244 ، التحصین لابن طاووس : ص 570 ، نهج الإیمان : ص 27 نحوه ، الاستنصار : ص 20 ، مئه منقبه : ص 94 ، بحار الأنوار : ج 36 ص 263 ح 84 .
ص: 329
1 / 5 - 7 تعبیر «دوازه تن ، به شمار نُقبای بنی اسرائیل»
1 / 5 7تعبیر «دوازه تن ، به شمار نُقَبای بنی اسرائیل»مسند ابن حنبل به نقل از مسروق :نزد عبد اللّه بن مسعود نشسته بودیم و او به ما قرائت قرآن می آموخت . مردی به او گفت: ای ابو عبد الرحمان! آیا از پیامبر خدا پرسیدید که چند خلیفه ، بر این امّت حکومت خواهند کرد؟ عبد اللّه بن مسعود گفت: از زمانی که به عراق آمده ام ، تا کنون هیچ کسی این سؤال را از من نپرسیده است! سپس گفت: آری، ما از پیامبر خدا پرسیدیم و او فرمود: «دوازده تن ، به شمار نقبای (1) بنی اسرائیل» .
الخصال به نقل از قیس بن عبد :در انجمنی که عبد اللّه بن مسعود در آن بود ، نشسته بودیم که بادیه نشینی وارد شد و گفت : کدام یک از شما ، عبد اللّه بن مسعود است ؟ عبد اللّه گفت : من، عبد اللّه بن مسعودم . بادیه نشین گفت : آیا پیامبرتان به شما گفت که خلفای پس از او ، چند نفرند ؟ عبد اللّه گفت : آری ؛ دوازده تن اند ، به شمار نُقَبای بنی اسرائیل .
الیقین به نقل از ابن عبّاس :از پیامبر خدا صلی الله علیه و آله شنیدم که می فرماید : «ای مردم! بدانید که خداوند را دَری است که هر کس از آن در وارد شود، از آتش، ایمن خواهد بود». ابو سعید خُدری برخاست و گفت : ای پیامبر خدا ! ما را به این در ، راه نمایی کن تا آن را بشناسیم . فرمود: «آن در، علی بن ابی طالب است که سَروَر اوصیا و امیر مؤمنان... است ». جابر بن عبد اللّه انصاری برخاست و گفت : ای پیامبر خدا! شمار امامان ، چند است؟ فرمود : «ای جابر! خدا تو را رحمت کند ! تو از من در باره اسلام ، به تمامی آن ، پرسیدی . شمار ایشان ، به شمار ماه هاست و آن ، «نزد خدا ، از روزی که آسمان ها و زمین را آفرید، در کتاب [علمِ] خدا ، دوازده ماه است» . نیز شمارشان به شمار چشمه هایی است که برای موسی بن عمران علیه السلام جوشید ، آن گاه که با عصایش بر سنگ زد «و از آن [سنگ] ، دوازده چشمه جوشیدن گرفت» . شمارشان به شمار نقبای بنی اسرائیل است . خدای بلندمرتبه فرموده است : «و هر آینه، خدا از بنی اسرائیل پیمان گرفت و از ایشان دوازده نقیب فرستادیم» . ای جابر! نخستینِ این امامان علی بن ابی طالب است و آخرینشان قائم» .
.
1- .واژه «نقباء» ، جمع نقیب است. نقیب، به سر کرده و جلودار گروه گفته می شود که از حال آنان جویا می شود .
ص: 330
رسول اللّه صلی الله علیه و آله :ذِکرُ اللّهِ عز و جل عِبادَهٌ ، وذِکری عِبادَهٌ ، وذِکرُ عَلِیٍّ عِبادَهٌ ، وذِکرُ الأَئِمَّهِ مِن وُلدِهِ عِبادَهٌ ، وَالَّذی بَعَثَنی بِالنُّبُوَّهِ ، وجَعَلَنی خَیرَ البَرِیَّهِ ، إنَّ وصِیّی لَأَفضَلُ الأَوصیاءِ ، وإنَّهُ لَحُجَّهُ اللّهِ عَلی عِبادِهِ ، وخَلیفَتُهُ عَلی خَلقِهِ ، ومِن وُلدِهِ الأَئِمَّهُ الهُداهُ بَعدی ... . اُولئِکَ أولِیاءُ اللّهِ حَقّا ، وخُلَفائی صِدقا ، عِدَّتُهُم عِدَّهُ الشُّهورِ ، وهِیَ اثنا عَشَرَ شَهرا ، وعِدَّتُهُم عِدَّهُ نُقَباءِ موسی بنِ عِمرانَ . (1)
عنه صلی الله علیه و آله :مِن وُلدِیَ اثنا عَشَرَ نَقیبا ، نُجَباءُ مُحَدَّثونَ مُفَهَّمونَ ، آخِرُهُمُ القائِمُ بِالحَقِّ ، یَملَؤُها عَدلاً کَما مُلِئَت جَورا . (2)
.
1- .الاختصاص : ص 224 عن ابن عبّاس ، بحار الأنوار : ج 36 ص 370 ح 234 .
2- .الکافی : ج 1 ص 534 ح 18 ، الاُصول الستّه عشر : ص 139 ح 38 وفیه «أحد عشر» بدل «اثنا عشر» ، الاستنصار : ص 8 نحوه ، المناقب لابن شهر آشوب : ج 1 ص 300 کلّها عن الإمام الباقر علیه السلام ، بحار الأنوار : ج 36 ص 271 ح 92 .
ص: 331
پیامبر خدا صلی الله علیه و آله :یاد خداوند عز و جل، عبادت است . یاد من، عبادت است . یاد علی ، عبادت است و یاد امامان از نسل او نیز عبادت است . سوگند به آن که مرا به پیامبری بر انگیخت و مرا بهترینِ مردمان قرار داد ، وصیّ من ، برترینِ اوصیاست و او پس از من ، حجّت خدا بر بندگان او و جانشین او در میان خلقش است ، و همچنین اند امامانِ هدایتگرِ از نسل او ... . ایشان اولیای حقیقی خدا و جانشینیان راستین من اند ، شمارشان به شمار ماه هاست که دوازده ماه است . شمارشان به شمار نقبای موسی بن عمران است .
پیامبر خدا صلی الله علیه و آله :در میان فرزندان من ، دوازده نقیب هست که نجیب (1) و محدَّث و مفهَّم (2) اند . آخرینشان برپا دارنده حق است و زمینِ آکنده از بیداد را آکنده از داد می کند .
.
1- .اصیل، ممتاز، بزرگ زاده و برگزیده .
2- .مُفهَّم ، یعنی فهمیده . ائمّه علیهم السلام را مفهّم گویند ؛ زیرا پیامبر صلی الله علیه و آله ، تفسیر و تأویل قرآن را به ایشان فهمانیده است .
ص: 332
1 / 5 8ما رُوِیَ فی بَیانِ عَدَدِ الأَئِمَّهِ علیهم السلام وأسمائِهِمأ عَلِیٌّ علیه السلام وأحَدَ عَشَرَ مِن وُلدِهِالإمام زین العابدین علیه السلام :إنَّ اللّهَ خَلَقَ مُحَمَّدا وعَلِیّا وأحَدَ عَشَرَ مِن وُلدِهِ مِن نورِ عَظَمَتِهِ ، فَأَقامَهُم أشباحا (1) فی ضِیاءِ نورِهِ ، یَعبُدونَهُ قَبلَ خَلقِ الخَلقِ ، یُسَبِّحونَ اللّهَ ویُقَدِّسونَهُ ، وهُمُ الأَئِمَّهُ مِن وُلدِ رَسولِ اللّهِ صلی الله علیه و آله . (2)
الإمام الباقر علیه السلام :الاِثنا عَشَرَ الأَئِمَّهُ مِن آلِ مُحَمَّدٍ کُلُّهُم مُحَدَّثٌ ، عَلِیُّ بنُ أبی طالِبٍ وأحَدَ عَشَرَ مِن وُلدِهِ ، ورَسولُ اللّهِ وعَلِیٌّ هُمَا الوالِدانِ صَلَّی اللّهُ عَلَیهِما . (3)
الإمام الجواد علیه السلام :إنَّ أمیرَ المُؤمِنینَ علیه السلام قالَ لِأَبی بَکرٍ یَوما : «وَلَا تَحْسَبَنَّ الَّذِینَ قُتِلُواْ فِی سَبِیلِ اللَّهِ أَمْوَاتَاً بَلْ أَحْیَاءٌ عِندَ رَبِّهِمْ یُرْزَقُونَ» (4) وأشهَدُ أنَّ مُحَمَّدا صلی الله علیه و آله رَسولُ اللّهِ ماتَ شَهیدا ، وَاللّهِ لَیَأتِیَنَّکَ ، فَأَیقِن إذا جاءَکَ ؛ فَإِنَّ الشَّیطانَ غَیرُ مُتَخَیِّلٍ (مُتَمَثِّلٍ) بِهِ . فَأَخَذَ عَلِیٌّ بِیَدِ أبی بَکرٍ فَأَراهُ النَّبِیَّ صلی الله علیه و آله ، فَقالَ لَهُ : یا أبا بَکرٍ ، آمِن بِعَلِیٍّ وبِأَحَدَ عَشَرَ مِن وُلدِهِ ، إنَّهُم مِثلی إلَا النُّبُوَّهَ ، وتُب إلَی اللّهِ مِمّا فی یَدِکَ ، فَإِنَّهُ لا حَقَّ لَکَ فیهِ . قالَ : ثُمَّ ذَهَبَ فَلَم یُرَ . (5)
.
1- .الأشباح : ظلُّ النّور ، أبدان نورانیّه ، بل أرواح ، جمعُ شَبَحٍ ، وهو الشّخص (مجمع البحرین : ج 2 ص 924 «شبح») .
2- .الکافی : ج 1 ص 530 ح 6 ، کمال الدین : ص 318 ح 1 ، الاُصول الستّه عشر : ص 139 ح 37 کلّها عن أبی حمزه ، بحار الأنوار : ج 57 ص 202 ح 146 .
3- .الإرشاد : ج 2 ص 347 ، کشف الغمّه : ج 3 ص 238 کلاهما عن زراره .
4- .آل عمران : 169 .
5- .الکافی : ج 1 ص 533 ح 13 عن الحسن بن العبّاس بن الجریش ، وراجع : ح 12 والخصال : ص 480 ح 48 والإرشاد : ج 2 ص 345 والغیبه للنعمانی : ص 82 ح 12 .
ص: 333
1 / 5 - 8 احادیث در بر دارنده شمار امامان و نام های آنان
اشاره
1 / 5 8احادیث در بر دارنده شمار امامان و نام های آنانالف علی علیه السلام و یازده تن از فرزندان اوامام زین العابدین علیه السلام :خداوند ، محمّد و علی و یازده تن از فرزندان او را از نور عظمت خویش آفرید و ارواح آنان را در روشناییِ نور خود، قرار داد که پیش از آفرینش مخلوقات، او را عبادت می کردند و خدا را به پاکی و قداست می ستودند . ایشان، امامانِ از نسل پیامبر خدا صلی الله علیه و آله هستند .
امام باقر علیه السلام :دوازده امام از خاندان محمّد صلی الله علیه و آله هستند که همه آنان محدَّث اند : علی بن ابی طالب و یازده تن از نسل او. پیامبر خدا و علی ، هر دو ، پدرند . درود خدا بر آن دو باد !
امام جواد علیه السلام :امیر مؤمنان علیه السلام روزی به ابو بکر فرمود : « «هرگز کسانی را که در راه خدا کشته شده اند ، مرده مپندار ؛ بلکه زنده اند و نزد پروردگارشان روزی داده می شوند» ، و من گواهی می دهم که محمّد ، پیامبر خدا صلی الله علیه و آله ، شهید از دنیا رفت ، و به خدا سوگند ، نزد تو می آید ، و هر گاه نزد تو آمد ، یقین کن [که خود اوست] ؛ زیرا شیطان نمی تواند به صورت ایشان در خیال بیاید [و همانند او پدیدار شود]» . سپس علی علیه السلام دست ابو بکر را گرفت و پیامبر صلی الله علیه و آله را به او نمایاند و پیامبر صلی الله علیه و آله فرمود : «ای ابو بکر! به علی و به یازده تن از فرزندان او ایمان آور . آنان همانند من اند مگر در نبوّت ، و از آنچه در دست توست ، به درگاه خدا توبه کن ؛ زیرا آن ، حقّ تو نیست» . سپس پیامبر صلی الله علیه و آله رفت و دیده نشد .
.
ص: 334
ب الإِمامُ عَلِیٌّ وَالحَسَنانِ وتِسعَهٌ مِن وُلدِ الحُسَینِ علیهم السلامالإمام الحسین علیه السلام :جاءَ إلَیهِ [أی إلی أمیرِ المُؤمِنینَ علیه السلام ] رَجُلٌ ، فَقالَ لَهُ : یا أبَا الحَسَنِ ، إنَّکَ تُدعی أمیرَ المُؤمِنینَ ، فَمَن أمَّرَکَ عَلَیهِم ؟ قالَ علیه السلام : اللّهُ جَلَّ جَلالُهُ أمَّرَنی عَلَیهِم . فَجاءَ الرَّجُلُ إلی رَسولِ اللّهِ صلی الله علیه و آله فَقالَ : یا رَسولَ اللّهِ ، أیَصدُقُ عَلِیٌّ فیما یَقولُ : إنَّ اللّهَ أمَّرَهُ عَلی خَلقهِ ؟ فَغَضِبَ النَّبِیُّ صلی الله علیه و آله وقالَ : إنَّ عَلِیّا أمیرُ المُؤمِنینَ بِوِلایَهٍ مِنَ اللّهِ عز و جل ، عَقَدَها لَهُ فَوقَ عَرشِهِ ، وأشهَدَ عَلی ذلِکَ مَلائِکَتَهُ ، إنَّ عَلِیّا خَلیفَهُ اللّهِ وحُجَّهُ اللّهِ ، وإنَّهُ لَاءِمامُ المُسلِمینَ ، طاعَتُهُ مَقرونَهٌ بِطاعَهِ اللّهِ ، ومَعصِیَتُهُ مَقرونَهٌ بِمَعصِیَهِ اللّهِ ، فَمَن جَهِلَهُ فَقَد جَهِلَنی ، ومَن عَرَفَهُ فَقَد عَرَفَنی ، ومَن أنکَرَ إمامَتَهُ فَقَد أنکَرَ نُبُوَّتی ، ومَن جَحَدَ إمرَتَهُ فَقَد جَحَدَ رِسالَتی ، ومَن دَفَعَ فَضلَهُ فَقَد تَنَقَّصَنی ، ومَن قاتَلَهُ فَقَد قاتَلَنی ، ومَن سَبَّهُ فَقَد سَبَّنی ؛ لِأَنَّهُ مِنّی ، خُلِقَ مِن طینَتی ، وهُوَ زَوجُ فاطِمَهَ ابنَتی ، وأبو وَلَدَیَّ الحَسَنِ وَالحُسَینِ . ثُمَّ قالَ صلی الله علیه و آله : أنَا وعَلِیٌّ وفاطِمَهُ وَالحَسَنُ وَالحُسَینُ وتِسعَهٌ مِن وُلدِ الحُسَینِ حُجَجُ اللّهِ عَلی خَلقِهِ ، أعداؤُنا أعداءُ اللّهِ ، وأولِیاؤُنا أولِیاءُ اللّهِ . (1)
الإمام الرضا عن آبائه علیهم السلام :قالَ رَسولُ اللّهِ صلی الله علیه و آله : مَن أحَبَّ أن یَتَمَسَّکَ بِدینی ، ویَرکَبَ سَفینَهَ النَّجاهِ بَعدی ، فَلیَقتَدِ بِعَلِیِّ بنِ أبی طالِبٍ ، وَلیُعادِ عَدُوَّهُ ، وَلیُوالِ ولِیَّهُ ، فَإِنَّهُ وصِیّی وخَلیفَتی عَلی اُمَّتی فی حَیاتی وبَعدَ وَفاتی ، وهُوَ إمامُ کُلِّ مُسلِمٍ ، وأمیرُ کُلِّ مُؤمِنٍ بَعدی ، قَولُهُ قَولی ، وأمرُهُ أمری ، ونَهیُهُ نَهیی ، وتابِعُهُ تابِعی ، وناصِرُهُ ناصِری ، وخاذِلُهُ خاذِلی . ثُمَّ قالَ صلی الله علیه و آله : مَن فارَقَ عَلِیّا بَعدی لَم یَرَنی ولَم أرَهُ یَومَ القِیامَهِ ، ومَن خالَفَ عَلِیّا حَرَّمَ اللّهُ عَلَیهِ الجَنَّهَ وجَعَلَ مَأواهُ النّارَ وبِئسَ المَصیرُ ، ومَن خَذَلَ عَلِیّا خَذَلَهُ اللّهُ یَومَ یُعرَضُ عَلَیهِ ، ومَن نَصَرَ عَلِیّا نَصَرَهُ اللّهُ یَومَ یَلقاهُ ولَقَّنَهُ حُجَّتَهُ عِندَ المُساءَلَهِ . ثُمَّ قالَ صلی الله علیه و آله : الحَسَنُ والحُسَینُ إماما اُمَّتی بَعدَ أبیهِما ، وسَیِّدا شَبابِ أهلِ الجَنَّهِ ، واُمُّهُما سَیِّدهُ نِساءِ العالَمینَ ، وأبوهُما سَیِّدُ الوَصِیّینَ . ومِن وُلدِ الحُسَینِ تِسعَهُ أئِمَّهٍ ، تاسِعُهُمُ القائِمُ مِن وُلدی ، طاعَتُهُم طاعَتی ، ومَعصِیَتُهُم مَعصِیَتی ، إلَی اللّهِ أشکُو المُنکِرینَ لِفَضلِهِم ، والمُضَیِّعینَ لِحُرمَتِهِم بَعدی ، وکَفی بِاللّهِ ولِیّا وناصِرا لِعِترَتی ، وأئِمَّهِ اُمَّتی ، ومُنتَقِما مِنَ الجاحِدِینَ لِحَقِّهِم ، «وَ سَیَعْلَمُ الَّذِینَ ظَلَمُواْ أَیَّ مُنقَلَبٍ یَنقَلِبُونَ» (2) . (3)
.
1- .الأمالی للصدوق : ص 194 ح 205 ، بشاره المصطفی : ص 24 کلاهما عن أبی حمزه عن الإمام زین العابدین علیه السلام ، الصراط المستقیم : ج 2 ص 126 عن الإمام زین العابدین علیه السلام نحوه ، بحار الأنوار : ج 36 ص 227 ح 5 .
2- .الشعراء : 227 .
3- .کمال الدین : ص 260 ح 6 ، التحصین لابن طاووس : ص 553 کلاهما عن الحسین بن خالد ، الصراط المستقیم : ج 2 ص 126 عن ابن ماجیلویه نحوه ، بحار الأنوار : ج 36 ص 254 ح 70 وراجع : تاریخ دمشق : ج 42 ص 240243 .
ص: 335
ب علی و حسن و حسین و نُه تن از نسل حسین علیهم السلامامام حسین علیه السلام :مردی خدمت امیر مؤمنان علیه السلام آمد و گفت : ای ابو الحسن! تو را «امیر مؤمنان» می خوانند . چه کسی تو را بر ایشان امیر کرده است؟ فرمود : «خداوند عز و جل مرا بر آنان امیر کرده است» . آن مرد نزد پیامبر صلی الله علیه و آله آمد و گفت : ای پیامبر خدا ! آیا علی راست می گوید که خدا او را بر خلقش امیر کرده است؟ پیامبر صلی الله علیه و آله در خشم شد و فرمود : «علی با ولایتی که خداوند عز و جل بر فراز عرش خود ، برای او برقرار ساخت و فرشتگان را بر آن گواه گرفت، امیر مؤمنان است . علی خلیفه خدا و حجّت خداست . او پیشوای مسلمانان است . اطاعت از او ، به اطاعت خدا گره خورده است و نافرمانی از او ، به نافرمانی از خدا پیوند خورده است . هر که او را نشناسد ، مرا نشناخته ، و هر که او را بشناسد ، مرا شناخته است . هر که امامتِ او را انکار کند ، نبوّت مرا انکار کرده ، و هر که امیریِ او را نفی کند ، رسالت مرا نفی کرده است . هر که برتریِ او را رد کند ، از من کاسته است ، و هر که با او بجنگد ، با من جنگیده است، و هر که او را دشنام دهد ، مرا دشنام داده است ؛ چرا که او از من است و از سرشت و گِل من آفریده شده است ، و او شوهر دخترم فاطمه و پدر دو فرزندم حسن و حسین است». سپس فرمود : «من و علی و فاطمه و حسن و حسین و نُه تن از نسل حسین ، حجّت های خدا بر خلق اوییم . دشمنان ما دشمنان خدا و دوستان ما دوستان خدایند» .
امام رضا علیه السلام به نقل از پدرانش علیهم السلام :پیامبر خدا صلی الله علیه و آله فرمود : «هر کس دوست دارد که به دین من چنگ زند و پس از من ، بر کشتی نجات بنشیند ، به علی بن ابی طالب اقتدا کند، و با دشمن او دشمنی و با دوست او دوستی ورزد؛ چرا که او ، هم در زندگی ام و هم پس از مرگم ، وصیّ من است. او جانشین من در میان امّتم و پیشوای هر مسلمانی و امیر هر مؤمنی پس از من است. سخن او ، سخن من است و فرمان او ، فرمان من و نهی او ، نهی من و پیرو او ، پیرو من و یاور او ، یاور من، و آن که از یاری دادن به او دست کشد ، از یاری دادن به من دست کشیده است» . سپس فرمود : «هر کس پس از من، از علی جدا شود ، در روز قیامت ، نه او مرا می بیند و نه من او را می بینم . هر کس با علی مخالفت ورزد ، خداوند ، بهشت را بر او حرام می گرداند و جایگاهش را آتش قرار می دهد و این ، بد فرجامی است . هر کس علی را تنها بگذارد ، خداوند ، او را در آن روزی که به پیشگاهش می رود ، تنها می گذارد ، و هر کس علی را یاری دهد ، خداوند، او را در روزی که به دیدارش می رود ، یاری می رساند و هنگام پرسش ، حجّتش را به او القا می کند» . سپس فرمود : «حسن و حسین ، پیشوایان امّت من پس از پدرشان، و آقای جوانان بهشت اند . مادرشان بانوی بانوان جهان است و پدرشان سَروَر اوصیا . از نسل حسین ، نُه امام اند که نهمینِ آنان ، قائم از فرزندان من است . فرمانبری از آنان ، فرمانبری از من است و نافرمانی آنان ، نافرمانی من . از انکار کنندگانِ فضیلت و برتری آنان و از کسانی که پس از من حرمت ایشان را زیر پا نهند ، به خدا شِکوه می کنم! و خداوند خود ، برای حمایت و یاری عترتم و امامان امّتم ، و برای انتقام گرفتن از منکرانِ حقّ آنان ، بسنده است، «و به زودی ، کسانی که ستم کردند ، خواهند دانست که به چه بازگشتگاهی باز می گردند» » .
.
ص: 336
رسول اللّه صلی الله علیه و آله لِعَلِیٍّ علیه السلام :یا عَلِیُّ ، أنَا وأنتَ وَابناکَ الحَسَنُ وَالحُسَینُ ، وتِسعَهٌ مِن وُلدِ الحُسَینِ، أرکانُ الدّینِ، ودَعائِمُ الإسلامِ، مَن تَبِعَنا نَجا، ومَن تَخَلَّفَ عَنَّا فإِلَی النّارِ. (1)
عنه صلی الله علیه و آله :أنَا وعَلِیٌّ وَالحَسَنُ وَالحُسَینُ وتِسعَهٌ مِن وُلدِ الحُسَینِ ، مُطَهَّرونَ مَعصومونَ . (2)
.
1- .الأمالی للمفید : ص 217 ح 4 ، بشاره المصطفی : ص 49 کلاهما عن جابر بن یزید عن الإمام الباقر عن آبائه علیهم السلام ، بحار الأنوار : ج 36 ص 272 ح 93 وراجع : کمال الدین : ص 263 ح 10 وکتاب سلیم بن قیس : ج 2 ص 565 وتأویل الآیات الظاهره : ج 2 ص 496 ح 9 .
2- .کمال الدین : ص 280 ح 28 ، عیون أخبار الرضا علیه السلام : ج 1 ص 64 ح 30 ، کفایه الأثر : ص 19 ، المناقب لابن شهر آشوب : ج 1 ص 295 ، کشف الغمّه : ج 3 ص 299 کلّها عن عبد اللّه بن عبّاس ، بحار الأنوار : ج 36 ص 243 ح 50 .
ص: 337
پیامبر خدا صلی الله علیه و آله خطاب به علی علیه السلام :ای علی! من و تو و دو پسرت ، حسن و حسین ، و نُه تن از نسل حسین ، ارکان دین و تکیه گاه های اسلام هستیم . هر که در پیِ ما آید ، رهایی می یابد و هر که از ما وا پس مانَد ، به سوی آتش ره می سپارد .
پیامبر خدا صلی الله علیه و آله :من و علی و حسن و حسین و نُه تن از فرزندان حسین ، پاک و معصوم هستیم .
.
ص: 338
ج تاسِعُهُم قائِمُهُمالخصال عن سلمان :دَخَلتُ عَلَی النَّبِیِّ صلی الله علیه و آله ، وإذَا الحُسَینُ علیه السلام عَلَی فَخِذَیهِ وهُوَ یُقَبِّلُ عَینَیهِ ویَلثِمُ فاهُ ، وهُوَ یَقولُ : أنتَ سَیِّدٌ ابنُ سَیِّدٍ ، أنتَ إمامٌ ابنُ إمامٍ أبُو الأَئِمَّهِ ، أنتَ حُجَّهٌ ابنُ حُجَّهٍ أبو حُجَجٍ تِسعَهٍ مِن صُلبِکَ ، تاسِعُهُم قائِمُهُم . (1)
رسول اللّه صلی الله علیه و آله :أنَا سَیِّدُ مَن خَلَقَ اللّهُ عز و جل ، وأنَا خیرٌ مِن جَبرَئیلَ ومیکائیلَ وإسرافیلَ وحَمَلَهِ العَرشِ ، وجَمیعِ مَلائِکَهِ اللّهِ المُقَرَّبینَ ، وأنبِیاءِ اللّهِ المُرسَلینَ . وأنَا صاحِبُ الشَّفاعَهِ والحَوضِ الشَّریفِ ، وأنَا وعَلِیٌّ أبَوا هذِهِ الاُمَّهِ ، مَن عَرَفَنا فَقَد عَرَفَ اللّهَ عز و جل ، ومَن أنکَرَنا فَقَد أنکَرَ اللّهَ عز و جل . ومِن عَلِیٍّ سِبطا اُمَّتی ، وسَیِّدا شَبابِ أهلِ الجَنَّهِ الحَسَنِ والحُسَینِ . ومِن وُلدِ الحُسَینِ تِسعَهُ أئِمَّهٍ ؛ طاعَتُهُم طاعَتی ، ومَعصِیَتُهُم مَعصِیَتی ، تاسِعُهُم قائِمُهُم ومَهدِیُّهُم . (2)
الإمام الحسین علیه السلام :سُئِلَ أمیرُ المُؤمِنینَ صَلَواتُ اللّهِ عَلَیهِ عَن مَعنی قَولِ رَسولِ اللّهِ صلی الله علیه و آله : «إنّی مُخَلِّفٌ فیکُمُ الثِّقلَینِ ؛ کِتابَ اللّهِ وعِترَتی» ، مَنِ العِترَهُ ؟ فَقالَ : أنَا ، وَالحَسَنُ ، وَالحُسَینُ ، وَالأَئِمَّهُ التِّسعَهُ مِن وُلدِ الحُسَینِ ، تاسِعُهُم مَهدِیُّهُم وقائِمُهم ، لا یُفارِقونَ کِتابَ اللّهِ ولا یُفارِقُهُم ، حَتَّی یَرِدوا عَلی رَسولِ اللّهِ صلی الله علیه و آله حَوضَهُ . (3)
.
1- .الخصال : ص475 ح38 ، کمال الدین : ص262 ح9، عیون أخبار الرضا علیه السلام : ج1 ص52 ح17، الاختصاص: ص207 عن حمّاد بن عیسی عن أبیه عن الإمام الصادق علیه السلام نحوه ، بحار الأنوار : ج 36 ص 241 ح47 .
2- .کمال الدین : ص 261 ح 7 عن الحسین بن خالد عن الإمام الرضا عن آبائه علیهم السلام ، بحار الأنوار : ج 36 ص 255 ح 71 وراجع : کمال الدین : ص 281 ح 32 والغیبه للطوسی : ص 142 ح 107 والغیبه للنعمانی : ص 67 ح 7 .
3- .کمال الدین : ص 240 ح 64 ، معانی الأخبار : ص 90 ح 4 ، قصص الأنبیاء للراوندی : ص 360 ح 435 ، إعلام الوری : ج 2 ص 180 کلّها عن غیاث بن إبراهیم عن الإمام الصادق عن أبیه عن جدّه علیهم السلام ، کشف الغمّه : ج 3 ص 299 عن الإمام الصادق عن أبیه عن جدّه عنه علیهم السلام وکلاهما نحوه ، بحار الأنوار : ج 23 ص 147 ح 110 .
ص: 339
ج نهمینِ ایشان ، قائمشان استالخصال به نقل از سلمان :بر پیامبر صلی الله علیه و آله وارد شدم . دیدم حسین علیه السلام بر زانوی ایشان است و پیامبر صلی الله علیه و آله بر پیشانی و دهان او بوسه می زند و می فرماید : «تو آقا و آقا زاده ای . تو امام و امام زاده، و پدر امامان هستی . تو حجّت و فرزند حجّت و پدر حجّت های نُه گانه ای هستی که از پشت تو اند و نهمینِ ایشان ، قائمشان است» .
پیامبر خدا صلی الله علیه و آله :من ، سَرور آفریدگانِ خداوند عز و جل هستم . من ، از جبرئیل و میکائیل و اسرافیل و حاملان عرش و همه فرشتگان مقرّب خداوند و پیامبران فرستاده خدا ، بهترم . من صاحب شفاعت و حوض ارزشمند هستم . من و علی ، پدران این امّتیم . هر که ما را بشناسد [و به ما ایمان آورد] ، در حقیقت ، خداوند عز و جل را شناخته [و به او ایمان آورده] است و هر که ما را انکار کند ، در حقیقت ، خدای عز و جل را انکار کرده است . از علی خواهند بود دو سِبط امّت من و دو آقای جوانان بهشت ، حسن و حسین ، و از نسل حسین ، نُه امام می آیند که فرمان برداری از آنان ، فرمان برداری از من است و نافرمانی آنان ، نافرمانی من است . نهمینِ ایشان ، قائمشان و مهدی شان است .
امام حسین علیه السلام :از امیر مؤمنان که درودهای خدا بر او باد در باره معنای این سخن پیامبر خدا صلی الله علیه و آله : «من در میان شما ، دو چیز گران بها بر جای می گذارم : کتاب خدا و عترتم» ، سؤال شد که : چه کسی عترت است ؟ فرمود : «من و حسن و حسین و نُه امام از نسل حسین ، که نهمینِ ایشان ، مهدی و قائمشان است . اینان هرگز از کتاب خدا جدا نمی شوند و کتاب خدا هم از آنان جدا نمی شود ، تا این که بر پیامبر خدا ، در کنار حوض او ، وارد می شوند» .
.
ص: 340
الإمام الباقر علیه السلام :یَکونُ تِسعَهُ أئِمَّهٍ بَعدَ الحُسَینِ بنِ عَلِیٍّ ، تاسِعُهُم قائِمُهُم . (1)
د السّابِعُ مِن وُلدِ الخامِسِالغیبه للنعمانی عن علیّ بن أبی حمزه :کُنتُ مَعَ أبی بَصیرٍ ، ومَعَنا مَولیً لاِ بی جَعفَرٍ الباقِرِ علیه السلام ، فَقالَ : سَمِعتُ أبا جَعفَرٍ علیه السلام یَقولُ : مِنَّا اثنا عَشَرَ مُحَدَّثا ، السّابِعُ مِن بَعدِی وَلَدِیَ القائِمُ . فَقامَ إلَیهِ أبو بَصیرٍ فَقالَ : أشهَدُ أنّی سَمِعتُ أبا جَعفَرٍ علیه السلام یَقولُهُ مُنذُ أربَعینَ سَنَهً . (2)
الغیبه للنعمانی عن أبی حمزه الثمالی :کُنتُ عِندَ أبی جَعفَرٍ مُحَمَّدِ بنِ عَلِیٍّ الباقِرِ علیه السلام ذاتَ یَومٍ ، فَلَمّا تَفَرَّقَ مَن کانَ عِندَهُ قالَ لی : یا أبا حَمزَهَ ، مِنَ المَحتومِ الَّذی لا تَبدیلَ لَهُ عِندَ اللّهِ قِیامُ قائِمِنا ، فَمَن شَکَّ فیما أقولُ لَقِیَ اللّهَ سُبحانَهُ وهُوَ بِهِ کافِرٌ ولَهُ جاحِدٌ . ثُمَّ قالَ : بِأَبی واُمِّیَ المُسَمّی بِاسمی ، وَالمُکَنّی بِکُنیَتی ، السّابِعُ مِن بَعدی ، بِأَبی مَن یَملَأُ الأَرضَ عَدلاً وقِسطا کَما مُلِئَت ظُلما وجَورا . ثُمَّ قالَ : یا أبا حَمزَهَ ، مَن أدرَکَهُ فَلَم یُسَلِّم لَهُ فَما سَلَّمَ لِمُحَمَّدٍ وعَلِیٍّ علیهماالسلام ، وقَد حَرَّمَ اللّهُ عَلَیهِ الجَنَّهَ ، ومَأواهُ النّارُ وبِئسَ مَثوَی الظّالِمینَ . (3)
.
1- .الکافی : ج 1 ص 533 ح 15 ، الإرشاد : ج 2 ص 347 ، الخصال : ص 419 ح 12 ، الغیبه للطوسی : ص 140 ح 104 کلّها عن أبی بصیر ، کمال الدین : ص 350 ح 45 عن أبی بصیر عن الإمام الصادق علیه السلام ، بحار الأنوار : ج 36 ص 395 ح 10 .
2- .الغیبه للنعمانی : ص 96 ح 28 ، بحار الأنوار : ج 36 ص 395 ح 11 .
3- .الغیبه للنعمانی : ص 86 ح 17 ، تأویل الآیات الظاهره : ج 1 ص 202 ح 11 ، بحار الأنوار : ج 36 ص 393 ح 9 .
ص: 341
امام باقر علیه السلام :پس از حسین بن علی ، نُه امام اند که نهمینِ ایشان قائمشان است .
د هفتمین از نسل پنجمینالغیبه ، نعمانی به نقل از علی بن ابی حمزه :من با ابو بصیر بودم و یکی از وابستگان امام باقر علیه السلام نیز با ما بود . او گفت : از امام باقر علیه السلام شنیدم که می فرماید : «از ما ، دوازده تن محدَّث اند که هفتمین نفر پس از من ، فرزندم قائم است» . ابو بصیر رو به او کرد و گفت : گواهی می دهم که من نیز چهل سال پیش ، این سخن را از امام باقر علیه السلام شنیدم .
الغیبه ، نعمانی به نقل از ابو حمزه ثمالی :روزی خدمت امام باقر علیه السلام بودم . چون کسانی که نزد او بودند ، پراکنده شدند ، به من فرمود : «ای ابو حمزه! از امور قطعیِ تغییرناپذیر نزد خداوند ، قیام قائم ماست . هر که در آنچه می گویم ، تردید کند ، در حال کفر و انکار ، خداوند سبحان را دیدار می کند» . سپس فرمود : «پدر و مادرم فدای آن کسی باد که همنام و هم کُنیه من و هفتمین نفر پس از من است ! پدرم فدای آن کسی باد که زمینِ آکنده از ستم و بیداد را پر از برابری و داد می کند ! سپس فرمود : «ای ابو حمزه! هر که او را درک کند و در برابرش گردن ننهد ، در برابر محمّد و علی علیهماالسلامگردن ننهاده است ، و خداوند عز و جل، بهشت را بر او حرام می گرداند و جایگاهش آتش خواهد بود ، و چه بد جایگاهی برای ستمگران است!» .
.
ص: 342
ه الخامِسُ مِن وُلدِ السّابِعِکمال الدین عن صفوان بن مهران علیه السلام :قالَ أبو عَبدِ اللّهِ علیه السلام : مَن أقَرَّ بِجَمیعِ الأَئِمَّهِ وجَحَدَ المَهدِیَّ ، کانَ کَمَن أقَرَّ بِجَمیعِ الأَنبِیاءِ وجَحَدَ مُحَمَّدا صلی الله علیه و آله نُبُوَّتَهُ . فُقیلَ لَهُ : یَابنَ رَسولِ اللّهِ ، فَمَنِ المَهدِیُّ مِن وُلدِکَ ؟ قالَ : الخامِسُ مِن وُلدِ السّابِعِ ، یَغیبُ عَنکُم شَخصُهُ ، ولا یَحِلُّ لَکُم تَسمِیَتُهُ . (1)
و حَدیثُ اللَّوحِالإمام الباقر علیه السلام عن جابر بن عبد اللّه الأَنصاریّ:دَخَلتُ عَلی فاطِمَهَ علیهاالسلاموبَینَ یَدَیها لَوحٌ (2) فیهِ أسماءُ الأَوصِیاءِ مِن وُلدِها ، فَعَدَدتُ اثنَی عَشَرَ آخِرُهُمُ القائِمُ علیه السلام ، ثَلاثَهٌ مِنهُم مُحَمَّدٌ وثَلاثَهٌ مِنهُم عَلِیٌّ . (3)
عنه علیه السلام عن جابر بن عبد اللّه الأنصاری :دَخَلتُ عَلی فاطِمَهَ علیهاالسلاموبَینَ یَدَیها لَوحٌ فیهِ أسماءُ الأَوصِیاءِ مِن وُلدِها ، فَعَدَدتُ اثنَی عَشَرَ ، أحَدُهُمُ القائِمُ ، ثَلاثَهٌ مِنهُم مُحَمَّدٌ ، وأَربَعَهٌ مِنهُم عَلِیٌّ علیهم السلام . (4)
الکافی عن عبدالرحمن بن سالم :قالَ أبو بَصیرٍ : قالَ أبو عَبدِاللّهِ علیه السلام : قالَ أبی لِجابِرِ بنِ عَبدِ اللّهِ الأَنصارِیِّ : إنَّ لی إلَیکَ حاجَهً ، فَمَتَی یَخِفُّ عَلَیکَ أن أخلُوَ بِکَ فأَسأَلَکَ عَنها ؟ فَقالَ لَهُ جابِرٌ : أیُّ الأَوقاتِ أحبَبتَهُ . فَخَلا بِهِ فی بَعضِ الأَیّامِ فَقالَ لَهُ : یا جابِرُ ، أخبِرنی عَنِ اللَّوحِ الَّذی رَأَیتَهُ فی یَدِ اُمّی فاطِمَهَ علیهاالسلامبِنتِ رَسولِ اللّهِ صلی الله علیه و آله ، وما أخبَرَتکَ بِهِ اُمّی أنَّهُ فی ذلِکَ اللَّوحِ مَکتوبٌ ؟ فَقالَ جابِرٌ : أشهَدُ بِاللّهِ أنّی دَخَلتُ عَلی اُمِّکَ فاطِمَهَ علیهاالسلام فی حَیاهِ رَسولِ اللّهِ صلی الله علیه و آله ، فَهَنَّیتُها بِوِلادَهِ الحُسَینِ ، ورَأَیتُ فی یَدَیها لَوحا أخضَرَ ظَنَنتُ أنَّهُ مِن زُمُرُّدٍ ، ورأَیتُ فیهِ کِتابا أبیَضَ شِبهَ لَونِ الشَّمسِ ، فَقُلتُ لَها : بِأَبی واُمّی یا بِنتَ رَسولِ اللّهِ صلی الله علیه و آله ، ما هذَا اللَّوحُ ؟ فَقالَت : هذا لَوحٌ أهداهُ اللّهُ إلی رَسولِهِ صلی الله علیه و آله ، فیهِ اسمُ أبی وَاسمُ بَعلی وَاسمُ ابنَیَّ وَاسمُ الأَوصِیاءِ مِن وُلدی ، وأَعطانیهِ أبی لِیُبَشِّرَنی بِذلِکَ . قالَ جابِرٌ : فَأَعطَتنیهِ اُمُّکَ فاطِمَهُ علیهاالسلامفَقَرَأتُهُ واستَنسَختُهُ . فَقالَ لَهُ أبی : فَهَل لَکَ یا جابِرُ أن تَعرِضَهُ عَلَیَّ ؟ قالَ : نَعَم ، فَمَشی مَعَهُ أبی إلی مَنزِلِ جابِرٍ فأَخرَجَ صَحیفَهً مِن رِقٍّ ، فَقالَ : یا جابِرُ ، انظُر فی کتابِکَ لاِقرَأَ أنا عَلَیکَ ، فَنَظَرَ جابِرٌ فی نُسخَتِهِ ، فَقَرَأَهُ أبی فَما خالَفَ حَرفٌ حَرفا ، فَقالَ جابِرٌ : فَأَشهَدُ بِاللّهِ أنّی هکَذا رَأَیتُهُ فِی اللَّوحِ مَکتوبا : بِسمِ اللّهِ الرَّحمنِ الرَّحیمِ ، هذا کِتابٌ مِنَ اللّهِ العَزیزِ الحَکیمِ ، لِمُحَمَّدٍ نَبِیِّهِ ونورِهِ وسَفیرِهِ وحِجابِهِ ودَلیلِهِ ، نَزَلَ بِهِ الرّوحُ الأَمینُ مِن عِندِ رَبِّ العالَمینَ ، عَظِّم یا مُحَمَّدُ أسمائی ، وَاشکُر نَعمائی ، ولا تَجحَد آلائی . إنّی أنَا اللّهُ لا إلهَ إلّا أنَا قاصِمُ الجَبّارینَ ، ومُدیلُ (5) المَظلومینَ ، ودَیّانُ الدّینِ (6) ، إنّی أنَا اللّهُ لا إلهَ إلّا أنَا ، فَمَن رَجا غَیرَ فَضلی أو خافَ غَیرَ عَدلی ، عَذَّبتُهُ عَذابا لا اُعذِّبُهُ أحَدا مِنَ العالَمینَ ، فَإِیّایَ فَاعبُد وعَلَیَّ فَتَوَکَّل . إنّی لَم أبعَث نَبِیّا فَأُکمِلَت أیّامُهُ ، وَانقَضَت مُدَّتُهُ ، إلّا جَعَلتُ لَهُ وصِیّا ، وإنّی فَضَّلتُکَ عَلَی الأَنبِیاءِ ، وفَضَّلتُ وَصِیَّکَ عَلَی الأَوصِیاءِ ، وأکرَمتُکَ بِشِبلَیکَ وسِبطَیکَ حَسَنٍ وحُسَینٍ ، فَجَعَلتُ حَسنَا مَعدِنَ عِلمی بَعدَ انقِضاءِ مُدَّهِ أبیهِ ، وَجَعَلتُ حُسَینا خازِنَ وَحیی ، وأکرَمتُهُ بِالشَّهادَهِ ، وَخَتَمتُ لَهُ بِالسَّعادَهِ ، فَهُوَ أفضَلُ مَنِ استُشهِدَ ، وأرفَعُ الشُّهَداءِ دَرَجَهً ، جَعَلتُ کَلِمَتِیَ التّامَّهَ مَعَهُ ، وحُجَّتِیَ البالِغَهَ عِندَهُ ، بِعِترَتِهِ اُثیبُ واُعاقِبُ ، أوَّلُهُم عَلِیٌّ سَیِّدُ العابِدینَ وزَینُ أولِیائِیَ الماضینَ ، وَابنُهُ شِبهُ جَدِّهِ المَحمودِ مُحَمَّدٌ الباقِرُ عِلمی ، وَالمَعدِنُ لِحِکمَتی . سَیَهلِکُ المُرتابونَ فی جَعفَرٍ ، الرادُّ عَلَیهِ کَالرّادِّ عَلَیَّ ، حَقَّ القَولُ مِنّی لاُکرِمَنَّ مَثوی جَعفَرٍ ، ولاُسِرَّنَّهُ فی أشیاعِهِ وأنصارِهِ وأولیائِهِ . اُتیحَت بَعدَهُ [ لِ ] (7) موسی فِتنَهٌ عَمیاءُ حِندِسٌ (8) ، لِأَنَّ خَیطَ فَرضی لا یَنقَطِعُ ، وحُجَّتی لا تَخفی ، وأَنَّ أولِیائِیَ یُسقَونَ بِالکَأسِ الأَوفی ، مَن جَحَدَ واحِدا مِنهُم فَقَد جَحَدَ نِعمَتی ، ومَن غَیَّرَ آیَهً مِن کِتابی فَقَدِ افتَری عَلَیَّ . وَیلٌ لِلمُفتَرِینَ الجَاحِدینَ عِندَ انقِضاءِ مُدَّهِ موسی عَبدی وحَبیبی وخِیَرَتَی ، فی عَلِیٍّ وَلِیّی وناصِری ومَن أضَعُ عَلَیهِ أعباءَ النُّبُوَّهِ ، وأَمتَحِنُهُ بِالاِضطِلاعِ بِها ، یَقتُلُهُ عِفریتٌ (9) مُستَکبِرٌ ، یُدفَنُ فِی المَدینَهِ الَّتی بَناها العَبدُ الصَالِحُ ، إلی جَنبِ شَرِّ خَلقی ، حَقَّ القَولُ مِنّی لاُسِرَّنَهُ بِمُحَمَّدٍ ابنِهِ وخَلیفَتِهِ مِن بَعدِهِ ، ووارِثِ عِلمِهِ ، فَهُوَ مَعدِنُ عِلمی ، ومَوضِعُ سِرّی ، وحُجَّتی عَلی خَلقی ، لا یُؤمِنُ عَبدٌ بِهِ إلّا جَعَلتُ الجَنَّهَ مَثواهُ ، وشَفَّعتُهُ فی سَبعینَ مِن أهلِ بَیتِهِ ، کُلُّهُم قَدِ استَوجَبُوا النّارَ ، وأختِمُ بِالسَّعادَهِ لاِبنِهِ عَلِیٍّ وَلِیّی وناصِری وَالشّاهِدِ فی خَلقی ، وأمینی عَلی وَحیی ، اُخرِجُ مِنهُ الدّاعِیَ إلی سَبیلِی ، وَالخازِنَ لِعِلمی ، الحَسَنِ ، واُکمِلُ ذلِکَ بِابنِهِ م ح م د رَحمَهً لِلعالَمینَ ، عَلَیهِ کَمالُ موسی وبَهاءُ عیسی وصَبرُ أیّوبَ ، فَیُذَلُّ أولِیائی فی زَمانِهِ ، وتُتَهادی رُؤوسُهُم کَما تُتَهادَی رُؤوسُ التُّرکِ وَالدَّیلَمِ ، فَیُقتَلونَ ویُحرَقونَ ، ویَکونونَ خائِفینَ مَرعوبینَ وجِلینَ ، تُصبَغُ الأَرضُ بِدِمائِهِم ویَفشُو الوَیلُ وَالرَّنَّهُ (10) فی نِسائِهِم ، اُولئِکَ أولِیائی حَقّا ، بِهِم أدفَعُ کُلَّ فِتنَهٍ عَمیاءَ حِندِسٍ ، وبِهِم أکشِفُ الزَّلازِلَ ، وأدفَعُ الآصارَ (11) وَالأَغلالَ ، اُولئِکَ عَلَیهِم صَلَواتٌ مِن رَبِّهِم ورَحمَهٌ ، واُولئِکَ هُمُ المُهتَدونَ . قالَ أبو بَصیرٍ : لَو لَم تَسمَع فی دَهرِکَ إلّا هذَا الحَدیثَ لَکَفاکَ ، فَصُنهُ إلّا عَن أهلِهِ . (12)
.
1- .کمال الدین : ص 333 ح 1 و ص 338 ح 12 عن عبد اللّه بن أبی یعفور ، إعلام الوری : ج 2 ص 234 ، بحار الأنوار : ج 51 ص 143 ح 4 .
2- .اللَّوحُ : کلّ صَفیحه من خشب وکَتِف إذا کُتب علیه ، سُمّی لوحا (المصباح المنیر : ص 560 «لاح») .
3- .الکافی : ج 1 ص 532 ح 9 ، الخصال : ص 478 ح 42 کلاهما عن أبی الجارود ، الغیبه للطوسی : ص 139 ح 103 عن جابر بن یزید ، روضه الواعظین : ص 287 من دون إسنادٍ إلی أحدٍ من أهل البیت علیهم السلام .
4- .کتاب من لا یحضره الفقیه : ج 4 ص 180 ح 5408 ، الإرشاد : ج 2 ص 346 ، کمال الدین : ص 269 ح 13 و ص 313 ح 4 ، عیون أخبار الرضا علیه السلام : ج 1 ص 47 ح 6 و 7 کلّها عن أبی الجارود وفیها «آخرهم» بدل «أحدهم» ، بحار الأنوار : ج 36 ص 202 ح 5 .
5- .اُدِیلَ لنا علی أعدائنا : أی نُصرنا علیهم (النهایه : ج 2 ص 141 «دول») .
6- .دَیّان الدِّین : الدیّان فی صفه اللّه عز و جل ، أی یقتصُّ ویجزی ، والدِّین : الجزاء والمکافأه (لسان العرب : ج 13 ص 169 «دین») .
7- .الظاهر أنّ ما بین المعقوفین سقط من المصدر ، وأضفناها لیستقیم السّیاق .
8- .حِنْدِس : أی شدید الظُلمه (النهایه : ج 1 ص 450 «حندس») .
9- .العِفریتُ : العارِمُ الخبیث (مفردات ألفاظ القرآن : ص 573 «عفر») .
10- .الرَنَّهُ : الصیحه الحزینه (لسان العرب : ج 13 ص 187 «رنن») .
11- .الإصر : الإثم والعقوبه لِلَغوهِ وتضییعهِ عَملَه ، وأصلُه من الضیق والحبس (النهایه : ج1 ص52 «أصر») .
12- .الکافی : ج 1 ص 527 ح 3 ، الغیبه للطوسی : ص 143 ح 108 ، الأمالی للطوسی : ص 291 ح 566 ، الاحتجاج : ج 1 ص 162 ح 33 کلّها عن أبی بصیر ، تأویل الآیات الظاهره : ج 1 ص 204 ح 13 عن عبد اللّه بن سنان الأسدی نحوه ، بحار الأنوار : ج 36 ص 202 ح 6 .
ص: 343
ه پنجمین از نسل هفتمینکمال الدین به نقل از صفوان بن مهران :امام صادق علیه السلام فرمود : «هر کس به همه امامان اقرار کند ، امّا منکر مهدی باشد ، همانند کسی است که به همه پیامبران اقرار کند ، ولی منکر پیامبریِ محمّد صلی الله علیه و آله باشد» . گفته شد : ای فرزند پیامبر خدا ! مهدیِ از نسل تو ، کیست؟ فرمود : «پنجمین از نسلِ هفتمین ، که بدنش از شما غایب است و بردن نام او ، بر شما روا نیست» .
و حدیث لوحامام باقر علیه السلام :جابر بن عبد اللّه انصاری گفت : بر فاطمه علیهاالسلام وارد شدم . دیدم در برابرش لوحی (1) است که نام اوصیای از فرزندان او ، در آن است . شمردم . دوازده نفر بودند و آخرینشان قائم علیه السلام بود . در میان آنها ، سه محمّد و سه علی بود .
امام باقر علیه السلام :جابر بن عبد اللّه انصاری گفت : بر فاطمه علیهاالسلام وارد شدم . لوحی در برابر او بود که نام اوصیای از فرزندانش ، در آن وجود داشت . شمردم . دوازده نفر بودند و یکی شان قائم بود و سه نفر محمّد و چهار نفر علی .
الکافی به نقل از عبد الرحمان بن سالم :ابو بصیر ، از امام صادق علیه السلام نقل کرد که : «پدرم (امام باقر علیه السلام ) به جابر بن عبد اللّه انصاری فرمود : با تو کاری دارم . چه وقت برایت میسّر است که تو را تنها ببینم و از تو سؤالی بکنم؟ . جابر گفت : هر وقت که شما دوست داشته باشید . پس یک روز با او خلوت کرد و فرمود : ای جابر! در باره لوحی که آن را در دست مادرم فاطمه علیهاالسلامدخت پیامبر خدا دیده ای ، و در باره نوشته آن لوح که مادرم تو را از آن آگاه ساخت ، برایم بگو . جابر گفت : خدا را گواه می گیرم که من در زمان زنده بودن پیامبر خدا ، خدمت مادرت فاطمه علیهاالسلامرسیدم و تولّد حسین را به او تبریک گفتم . در دستش لوح سبزی دیدم که انگار از زمرّد بود . در آن لوح ، نبشته ای سفید به سان رنگ آفتاب دیدم . به ایشان گفتم : پدر و مادرم به فدایت ، ای دختر پیامبر خدا ! این لوح چیست؟ فرمود : این ، لوحی است که خداوند، آن را به پیامبرش صلی الله علیه و آله اهدا فرمود و در آن ، نام پدرم و نام شوهرم و نام دو پسرم و نام اوصیای از فرزندانم نوشته است . پدرم این لوح را برای بشارتم ، به من داد . جابر گفت : مادرت فاطمه علیهاالسلام آن را به من داد و من خواندمش و از روی آن ، نسخه برداری کردم . پدرم به او فرمود : ای جابر! آن را به من نشان می دهی؟ . گفت : آری . پدرم همراه جابر ، به منزلش رفت . جابر نوشته ای از پوست بیرون آورد . پدرم فرمود : ای جابر! تو نوشته ات را بنگر تا من [از حفظ ]برایت بخوانم . جابر در نسخه خود نگریست و پدرم آن را خواند ، به طوری که حتّی یک حرف نیز با آن ، اختلاف نداشت . جابر گفت : خدا را گواه می گیرم که در لوح ، این گونه نوشته دیدم : به نام خداوند بخشنده بخشایشگر . این ، نوشته ای است از جانب خداوند عزیز حکیم ، برای محمّد ، پیامبر او و نور و سفیر و واسطه و راه نمای او که روح الأمین آن را از سوی پروردگار جهانیان ، فرود آورْد . ای محمّد! نام های مرا به بزرگی یاد کن و نعمت هایم را سپاس بگزار و نعمت های مرا انکار مکن . منم من ، آن خدایی که معبودی جز من نیست ، در هم شکننده زورگویانم و یاری دهنده ستم دیدگان و دهنده جزا . منم من ، آن خدایی که معبودی جز من نیست . پس هر که به غیر فضل من [یعنی به عمل خودش] امید ببندد یا از غیر عدل من بترسد ، او را چنان عذابی می کنم که هیچ کس ازجهانیان را چنان عذاب نمی کنم. پس تنها مرا بندگی کن وتنها بر من توکّل نما . من هیچ پیامبری نفرستادم ، مگر آن که چون روزگارش به سر آمد و عمرش سپری شد ، برای او وصی ای قرار دادم . من تو را بر دیگر پیامبران برتری دادم و وصیّ تو را بر دیگر اوصیا ، و دو شیرْ بچّه ات و دو نوه ات ، حسن و حسین ، را به تو عطا کردم . حسن را پس از سپری شدن عمر پدرش، کان علم خویش قرار دادم و حسین را خزانه دار وحی خویش نمودم و او را به شهادت مفتخر ساختم و سرانجامش را سعادت قرار دادم . او برترینِ شهیدان است و مقامش از همه شهدا عالی تر است . کلمه تامّه خویش را همراه او ، و حجّت رسایم را نزد وی قرار دادم . به سبب [دوستی یا دشمنی با ]عترت او ، پاداش و کیفر می دهم . نخستینِ آنان علی ، سَرور عبادتْ پیشگان و زیور اولیای گذشته من است، و [سپس] فرزند او محمّد که شبیه نیای پسندیده اش و شکافنده دانش من و کان حکمت من است ، و [سپس] جعفر که به زودی ، آنان که در باره او شک کنند ، هلاک خواهند شد و هر که او را رد کند ، مرا رد کرده است . سخن ثابت من ، این است که مقام جعفر را گرامی بدارم و او را در باره شیعیان و یاران و دوستانش شادمان گردانم . بعد از او ، موسی است که در باره اش فتنه ای کور و سختْ تاریک ، رخ خواهد داد؛ زیرا رشته حکم من (امامت) گسیخته نمی گردد و حجّتم پنهان نمی مانَد و اولیای من ، با جامی سرشار ، سیراب می شوند . هر کس یکی از آنان را انکار کند ، در حقیقت ، نعمت مرا انکار کرده است ، و هر کس یک آیه از کتاب مرا تغییر دهد ، در حقیقت ، بر من افترا بسته است . وای بر آنان که پس از سپری شدنِ عمر بنده ام و حبیبم و برگزیده ام موسی ، بر علی ، دوست و یاور من ، افترا ببندند و انکارش کنند ؛ همو که بارهای گرانِ نبوّت را بر دوش او می نهم و او را با بر عهده گرفتن آن بار ، می آزمایم . دیوی گردن فراز ، به قتلش می رساند و در شهری (طوس) که بنده صالح آن را بنا کرده است ، در کنار بدترین مخلوق من ، به خاک سپرده می شود . سخن من محقّق گردیده که او را به وجود محمّد پسرش و جانشین و وارث علمش ، شادمان گردانم . او (محمّد بن علی) کان دانش من و جایگاه راز من و حجّت من بر خلق من است . هیچ بنده ای به او ایمان نمی آورَد ، مگر آن که بهشت را جایگاهش خواهم ساخت و شفاعتش را در باره هفتاد تن از خاندانش که همگی سزاوار آتش گشته اند خواهم پذیرفت ، و فرجام کار فرزندش علی را که دوست و یاور من و گواه بر خلق من و امین وحی من است به سعادت ختم می کنم . دعوتگر به راهم و خزانه دار دانشم ، حسن ، را از او به وجود می آورم و این رشته را با فرزند او محمّد ، از سر مهر و رحمت برای جهانیان ، کامل می گردانم . او کمال موسی و نورانیت عیسی و شکیباییِ ایّوب را دارد . در زمان [غیبتِ] او ، دوستان من ، خوار [و بی قدرت ]می گردند و سرهای آنان به ارمغان فرستاده می شود ، چنان که سرهای ترکان و دیلمان به ارمغان فرستاده می شود . ایشان را می کُشند و می سوزانند ، و پیوسته در ترس و وحشت و هراس به سر خواهند برد ، و زمین از خون ایشان رنگین و وای و فغان ، در میان زنانشان بلند خواهد شد . این [نام برده]ها ، دوستانِ راستین من اند . به واسطه آنان ، هر فتنه کور و تار را دفع می کنم و به برکت وجود آنان ، زلزله ها را می زدایم و تنگناها و بند و زنجیرها را بر می دارم . درودها و رحمت پروردگارشان ، بر ایشان باد ، و ایشان همان رستگاران اند » . ابو بصیر گفت : اگر در همه عمرت جز همین حدیث نشنیده باشی ، برایت بس است . پس آن را پنهان بدار ، مگر از اهلش .
.
1- .لوح ، صفحه کوچکی از تخته یا استخوان شانه حیوانات است که بر آن می نویسند و هر گاه چیزی بر آن نوشته شود ، به آن ، لوح می گویند .
ص: 344
. .
ص: 345
. .
ص: 346
. .
ص: 347
. .
ص: 348
ز حَدیثُ الخِضرِالإمام الجواد علیه السلام :أقبَلَ أمیرُ المُؤمِنینَ علیه السلام ومَعَهُ الحَسَنُ بنُ عَلِیٍّ علیه السلام ، وهُوَ مُتَّکِئٌ عَلی یَدِ سَلمانَ ، فَدَخَلَ المَسجِدَ الحَرامَ فَجَلَسَ ، إذ أقبَلَ رَجُلٌ حَسَنُ الهَیئَهِ وَاللِّباسِ ، فَسَلَّمَ عَلی أمیرِ المُؤمِنینَ فَرَدَّ عَلَیهِ السَّلامَ فَجَلَسَ ، ثُمَّ قالَ : یا أمیرَ المُؤمِنینَ ، أسأَلُکَ عَن ثَلاثِ مَسائِلَ ، إن أخبَرتَنی بِهِنَّ عَلِمتُ أنَّ القَومَ رَکِبوا مِن أمرِکَ ما قَضی عَلَیهِم ، وأن لَیسوا بمَأمونینَ فی دُنیاهُم وآخِرَتِهِم ، وإن تَکُنِ الاُخری عَلِمتُ أنَّکَ وهُم شَرَعٌ سَواءٌ . فَقالَ لَهُ أمیرُ المُؤمِنینَ علیه السلام : سَلنی عَمّا بَدا لَکَ ، قالَ : أخبِرنی عَنِ الرَّجُلِ إذا نامَ أینَ تَذهَبُ روحُهُ ؟ وعَنِ الرَّجُلِ کَیفَ یَذکُرُ ویَنسی ؟ وعَنِ الرَّجُلِ کَیفَ یُشبِهُ وَلَدُهُ الأَعمامَ وَالأَخوالَ ؟ فَالتَفَتَ أمیرُ المُؤمِنینَ علیه السلام إلی الحَسَنِ علیه السلام فَقالَ : یا أبا مُحَمَّدٍ أجِبهُ . قالَ : فأَجابَهُ الحَسَنُ علیه السلام . فَقالَ الرَّجُلُ : أشهَدُ أن لا إلهَ إلَا اللّهُ ولَم أزَل أشهَدُ بِها ، وأشهَدُ أنَّ مُحَمَّدا رَسولُ اللّهِ ولَم أزَل أشهَدُ بِذلِکَ ، وأشهَدُ أنَّکَ وَصِیُّ رَسولِ اللّهِ صلی الله علیه و آله وَالقائِمُ بِحُجَّتِهِ وأشارَ إلی أمیرِ المُؤمِنینَ ولَم أزَل أشهَدُ بِها ، وأشهَدُ أنَّکَ وَصِیُّهُ وَالقائِمُ بِحُجَّتِهِ وأشارَ إلی الحَسَنِ علیه السلام وأشهَدُ أنَّ الحُسَینَ بنَ عَلِیٍّ وَصِیُّ أخیهِ وَالقائِمُ بِحُجَّتِهِ بَعدَهُ ، وأشهَدُ عَلی عَلِیِّ بنِ الحُسَینِ أنَّهُ القائِمُ بِأَمرِ الحُسَینِ بَعدَهُ ، وأشهَدُ عَلی مُحَمَّدِ بنِ عَلِیٍّ أنَّهُ القائِمُ بِأَمرِ عَلِیِّ بنِ الحُسَینِ ، وأشهَدُ عَلی جَعفَرِ بنِ مُحَمَّدٍ بِأَنَّهُ القائِمُ بِأَمرِ مُحَمَّدٍ ، وأشهَدُ عَلی موسی أنَّهُ القائِمُ بِأَمرِ جَعفَرِ بنِ مُحَمَّدٍ ، وأَشهَدُ عَلی عَلِیِّ بنِ موسی أنَّهُ القائِمُ بِأَمرِ موسَی بن جَعفَرٍ ، وأشهَدُ عَلی مُحَمَّدِ بنِ عَلِیٍّ أنَّهُ القائِمُ بِأَمرِ عَلِیِّ بن موسی ، وأشهَدُ عَلی عَلِیِّ بنِ مُحَمَّدٍ بِأَنَّهُ القائِمُ بِأَمرِ مُحَمَّدِ بنِ عَلِیٍّ ، وأشهَدُ عَلَی الحَسَنِ بنِ عَلِیٍّ بِأَنَّهُ القائِمُ بِأَمرِ عَلِیِّ بنِ مُحَمَّدٍ ، وأشهَدُ عَلی رَجُلٍ مِن وُلدِ الحَسَنِ لا یُکَنّی ولا یُسَمّی حَتّی یَظهَرَ أمرُهُ فَیَملَؤُها عَدلاً کَما مُلِئَت جَورا ، وَالسَّلامُ عَلَیکَ یا أمیرَ المُؤمِنینَ ورَحمَهُ اللّهِ وبَرَکاتُهُ . ثُمَّ قامَ فَمَضی . فَقالَ أمیرُ المُؤمِنینَ علیه السلام : یا أبا مُحَمَّدٍ اتبَعهُ فَانظُر أینَ یَقصِدُ ؟ فَخَرَجَ الحَسَنُ بنُ عَلِیٍّ علیه السلام فَقالَ : ما کانَ إلّا أن وَضَعَ رِجلَهُ خارِجا مِنَ المَسجِدِ فَما دَرَیتُ أینَ أخَذَ مِن أرضِ اللّهِ ، فَرَجَعتُ إلی أمیرِ المُؤمِنینَ علیه السلام فَأَعلَمتُهُ ، فَقالَ : یا أبا مُحَمَّدٍ أتَعرِفُهُ ؟ قُلتُ : اللّهُ ورَسولُهُ وأمیرُ المُؤمِنینَ أعلَمُ ، قالَ : هُوَ الخِضرُ علیه السلام . (1)
.
1- .الکافی : ج 1 ص 525 ح 1 ، الغیبه للطوسی : ص 154 ح 114 ، کمال الدین : ص 313 ح 1 ، علل الشرائع : ص 96 ح 6 ، عیون أخبار الرضا علیه السلام : ج 1 ص 65 ح 35 والثلاثه الأخیره نحوه وکلّها عن أبی هاشم الجعفری ، بحار الأنوار : ج 36 ص 414 ح 1 .
ص: 349
ز حدیث خِضرامام جواد علیه السلام :امیر مؤمنان علیه السلام ، در حالی که به دست سلمان تکیه داشت و حسن بن علی علیه السلام نیز با او بود ، آمد و وارد مسجد الحرام شد و نشست . در این هنگام ، مردی خوش سیما و خوشپوش آمد و به امیرمؤمنان سلام کرد . ایشان جواب سلامش را داد . او نشست و آن گاه گفت : ای امیر مؤمنان! سه پرسش از تو می کنم که اگر آنها را پاسخ گفتی ، دانم که این جماعت ، در باره تو مرتکب کاری شده اند که محکوم به نابودی اند و در دنیا و آخرتشان ، در امان نیستند، و اگر پاسخ نگفتی ، دانم که تو و آنان یک سانید. امیر مؤمنان فرمود: «هر چه می خواهی ، از من بپرس». او گفت: به من بگو که وقتی انسان می خوابد ، روحش کجا می رود؟ چگونه است که انسان به یاد می آورد و فراموش می کند؟ و چرا فرزند انسان ، شبیه عموها و دایی هایش می شود؟ امیر مؤمنان رو به حسن علیه السلام کرد و فرمود: «ای ابو محمّد! تو پاسخش را بگو». پس چون حسن علیه السلام پاسخ او را داد ، مرد گفت: گواهی می دهم که معبودی جز خدا نیست، و پیوسته بدین گواهی می دهم . گواهی می دهم که محمّد ، فرستاده خداست ، و پیوسته بدین گواهی می دهم . گواهی می دهم که تو با اشاره به امیر مؤمنان وصیّ پیامبر خدا و بر پا دارنده حجّت او هستی، و پیوسته بدین گواهی می دهم . گواهی می دهم که تو با اشاره به حسن علیه السلام وصیّ برادر او و برپا دارنده حجّت او پس از او هستی. گواهی می دهم که حسین بن علی ، وصیّ بردارش و بر پا دارنده حجّت او پس از وی است. گواهی می دهم که علی بن الحسین ، بر پا دارنده امامت حسین پس از اوست. گواهی می دهم که محمّد بن علی ، بر پا دارنده امر امامت علی بن الحسین است. گواهی می دهم که جعفر بن محمّد ، بر پا دارنده امر امامت محمّد است. گواهی می دهم که موسی ، بر پا دارنده امر جعفر بن محمّد است. گواهی می دهم که علی بن موسی ، برپا دارنده امر موسی بن جعفر است. گواهی می دهم که محمّد بن علی ، بر پا دارنده امر علی بن موسی است . گواهی می دهم که علی بن محمّد ، بر پا دارنده امر محمّد بن علی است. گواهی می دهم که حسن بن علی ، بر پا دارنده امر علی بن محمّد است . گواهی می دهم به [امامت ]مردی از فرزندان حسن ، که بردن نام و کنیه اش جایز نیست تا آن گاه که ظهور کند و زمین را ، چنان که از ستم آکنده شده است ، از عدل و داد پر کند . و سلام و رحمت و برکات خدا ، بر تو ، ای امیر مؤمنان! سپس برخاست و رفت . امیر مؤمنان علیه السلام فرمود : «ای ابو، محمّد! دنبال او برو و ببین کجا می رود» . حسن بن علی علیه السلام بیرون رفت و گفت: همین که پایش را از مسجد بیرون نهاد ، نفهمیدم به کدام سوی از زمین خدا رفت. پس نزد امیر مؤمنان باز گشتم و ایشان را از این امر آگاه ساختم. پس فرمود: «ای ابو محمّد! او را شناختی؟». گفتم: خدا و پیامبر او و امیر مؤمنان ، بهتر می دانند. امیر مؤمنان علیه السلام فرمود: «او خضر علیه السلام بود».
.
ح حَدیثُ مَحضِ الإسلامعیون أخبار الرضا علیه السلام عن الفضل بن شاذان :سَأَلَ المَأمونُ عَلِیَّ بنَ موسَی الرِّضا علیه السلام أن یَکتُبَ لَهُ مَحضَ الإِسلامِ عَلی سَبیلِ الإیجازِ وَالاِختِصارِ . فَکَتَبَ علیه السلام لَهُ : إنَّ مَحضَ الإِسلامِ شَهادَهُ أن لا إلهَ إلّا اللّهُ وَحدَهُ لا شَریکَ لَهُ ، إلها واحِدا أحَدا فَردا صَمَدا قَیّوما سَمیعا بَصیرا قَدیرا قَدیما قائِما باقِیا ، عالِما لا یَجهَلُ ، قادِرا لا یَعجَزُ ، غَنِیّا لا یَحتاجُ ، عَدلاً لا یَجورُ ، وأنَّهُ خالِقُ کُلِّ شَیءٍ ولَیسَ کَمِثلِهِ شَیءٌ ، لا شِبهَ لَهُ ولا ضِدَّ لَهُ ، ولا نِدَّ لَهُ ولا کُف ءَ لَهُ ، وأنَّهُ المَقصودُ بِالعِبادَهِ وَالدُّعاءِ ، وَالرَّغبَهِ وَالرَّهبَهِ ، وأنَّ مُحَمَّدا عَبدُهُ ورَسولُهُ ، وأمینُهُ وصَفِیُّهُ ، وصَفوَتُهُ مِن خَلقِهِ ، وسَیِّدُ المُرسَلینَ ، وخاتَمُ النَّبِیّینَ ، وأفضَلُ العالَمینَ ، لا نَبِیَّ بَعدَهُ ، ولا تَبدیلَ لِمِلَّتِهِ ، ولا تَغییرَ لِشَریعَتِهِ ، وأنَّ جَمیعَ ما جاءَ بِهِ مُحَمَّدُ بنُ عَبدِ اللّهِ هُوَ الحَقُّ المُبینُ ، وَالتَّصدیقُ بِهِ وبِجَمیعِ مَن مَضی قَبلَهُ مِن رُسُلِ اللّهِ وأنبِیائِهِ وحُجَجِهِ ، وَالتَّصدیقُ بِکِتابِهِ الصّادِقِ العَزیزِ الَّذی لا یَأتیهِ الباطِلُ مِن بَینِ یَدَیهِ ولا مِن خَلفِهِ ، تَنزیلٌ مِن حَکیمٍ حَمیدٍ ، وأنَّهُ المُهَیمِنُ عَلَی الکُتُبِ کُلِّها ، وأنَّهُ حَقٌّ مِن فاتِحَتِهِ إلی خاتِمَتِهِ ، نُؤمِنُ بِمُحکَمِهِ ومُتَشابِهِهِ ، وخاصِّهِ وعامِّهِ ، ووَعدِهِ ووَعیدِهِ ، وناسِخِهِ ومَنسوخِهِ ، وقِصَصِهِ وأَخبارِهِ ، لا یَقدِرُ أَحَدٌ مِنَ المَخلوقینَ أن یَأتِیَ بِمِثلِهِ . وأنَّ الدَّلیلَ بَعدَهُ ، وَالحُجَّهَ عَلَی المُؤمِنینَ ، وَالقائِمَ بِأَمرِ المُسلِمینَ ، وَالنّاطِقَ عَنِ القُرآنِ ، وَالعالِمَ بِأَحکامِهِ ، أخوهُ وخَلیفَتُهُ ووَصِیُّهُ ووَلِیُّهُ ، وَالَّذی کانَ مِنهُ بِمَنزِلَهِ هارونَ مِن موسی عَلِیُّ بنُ أبی طالِبٍ علیه السلام ، أمیرُ المُؤمِنینَ ، وإمامُ المُتَّقینَ ، وقائِدُ الغُرِّ المُحَجَّلینَ (1) ، وأفضَلُ الوَصِیّینَ ، ووارِثُ عِلمِ النَّبِیّینَ وَالمُرسَلینَ ، وبَعدَهُ الحَسَنُ وَالحُسَینُ سَیِّدا شَبابِ أهلِ الجَنَّهِ ، ثُمَّ عَلِیُّ بنُ الحُسَینِ زَینُ العابِدینَ ، ثُمَّ مُحَمَّدُ بنُ عَلِیٍّ باقِرُ عِلمِ النَّبِیّینَ ، ثُمَّ جَعفَرُ بنُ مُحَمَّدٍ الصّادِقُ وارِثُ عِلمِ الوَصِیّینَ ، ثُمَّ موسَی بنُ جَعفَرٍ الکاظِمِ ، ثُمَّ عَلِیُّ بنُ موسَی الرِّضا ، ثُمَّ مُحَمَّدُ بنُ عَلِیٍّ ، ثُمَّ عَلِیُّ بنُ مُحَمَّدٍ ، ثُمَّ الحَسَنُ بنُ عَلِیٍّ ، ثُمَّ الحُجَّهُ القائِمُ المُنتَظَرُ صَلَواتُ اللّهِ عَلَیهِم أجمَعینَ . أشهَدُ لَهُم بِالوَصِیَّهِ وَالإِمامَهِ ، وأنَّ الأَرضَ لا تَخلو مِن حُجَّهِ اللّهِ تَعالی عَلَی خَلقِهِ فی کُلِّ عَصرٍ وأوانٍ ، وأنَّهُمُ العُروَهُ الوُثقی ، وأئِمَّهُ الهُدی ، وَالحُجَّهُ عَلَی أهلِ الدُّنیا ، إلی أن یَرِثَ اللّهُ الأَرضَ ومَن عَلَیها . (2)
.
1- .الغُرُّ المُحجَّلون : أی بِیضُ مواضع الوضوء من الأیدی والوجه والأقدام ، استعاره ... من البیاض الذی یکون فی وجه الفرس ویدیه ورجلیه (النهایه : ج 1 ص 346 «حجل») .
2- .عیون أخبار الرضا علیه السلام : ج 2 ص 121 ح 1 ، بحار الأنوار : ج 10 ص 352 ح 1 .
ص: 353
ح حدیث حقیقتِ اسلامعیون أخبار الرضا علیه السلام به نقل از فضل بن شاذن :مأمون از امام رضا علیه السلام درخواست کرد که حقیقتِ اسلام را به طور موجز و مختصر، برایش بنویسد. ایشان برایش چنین نوشت: «حقیقتِ اسلام ، گواهی دادن به این است که معبودی جز خدای یگانه و بی انباز نیست و معبودی است یکتا، یگانه، تک، بی نیاز، قائم به ذات، شنوا، بینا، توانا، دیرین، پاینده، ماندگار، دانا که هیچ نادانی ای در او راه ندارد، توانا که هیچ ناتوانی ای در او نیست، بی نیاز که هرگز نیازمند نمی شود و دادگر که هیچ گاه ستم نمی کند، و این که آفریننده همه چیز است و چیزی همانند او نیست و همتا و ضد و مانند و همسان ندارد و مقصود در پرستش و نیایش و امید و بیم ، اوست. و [نیز گواهی دادن به] این که محمّد ، بنده و فرستاده و امین و برگزیده اوست و منتخب او از میان خلقش، و سَرور رسولان و خاتم پیامبران و برترینِ جهانیان است، و پس از او ، پیامبری نیست، و آیین او جای گزینی ندارد و شریعتش تغییر نمی پذیرد، و همه آنچه محمّد بن عبد اللّه آورده ، حقّ آشکار است، و نیز تصدیق او و همه فرستادگان خدا و پیامبران و حجّت های او که پیش تر بوده اند . و نیز تصدیق کتابِ راست و عزیز او ، که باطل ، نه از پیش رو و نه از پشت سرش ، بدان راه ندارد و از سوی خدای حکیم و ستودنی ، فرو فرستاده شده است و در بردارنده همه کتاب ها[ی آسمانی پیشین ]است و از آغاز تا انجامش ، حق است. به آیات محکم و متشابه آن و خاص و عامّش و نویدها و بیم هایش و ناسخ و منسوخش و داستان ها و خبرهایش ، ایمان داریم، و هیچ مخلوقی نمی تواند همانند آن را بیاورد. و [گواهی دادن به] این که راه نمای پس از او (پیامبر صلی الله علیه و آله ) و حجّت بر مؤمنان و عهده دار امر مسلمانان و سخنگوی قرآن و دانا به احکام آن ، برادر و جانشین و وصی و ولیّ اوست؛ همو که برای پیامبر صلی الله علیه و آله به منزله هارون برای موسی بود، یعنی علی بن ابی طالب، امیر مؤمنان و پیشوای پرهیزگاران و جلودار خوبان و روسپیدان ، و برترینِ اوصیا و وارث دانش پیامبران و فرستادگان ، و پس از او ، حسن و حسین ، دو سَرور جوانان بهشتی، سپس علی بن الحسین زین العابدین، سپس محمّد بن علی، گستراننده دانش پیامبران، سپس جعفر بن محمّد صادق ، وارث دانش اوصیا، سپس موسی بن جعفر کاظم، سپس علی بن موسی الرضا، سپس محمّد بن علی، سپس علی بن محمّد، سپس حسن بن علی و سپس حجّت قائم منتظَر است . درودهای خداوند ، بر ایشان باد! گواهی می دهم که ایشان وصی و امام اند، و زمین در هیچ عصر و زمانی ، از وجود حجّت خدای متعال بر خلقش ، خالی نیست، و ایشان اند دستگیره استوار و پیشوایان هدایت و حجّت بر مردم دنیا تا آن گاه که [قیامت فرا رسد و] خدا زمین و زمینیان را به ارث برد».
.
ص: 354
ط حَدیثُ طَلَبِ الحاجَهِکتاب من لا یحضره الفقیه عن عبد اللّه بن جندب عن الإمام الکاظم علیه السلام :تَقولُ فی سَجدَهِ الشُّکرِ : اللّهُمَّ إنّی اُشهِدُکَ ، واُشهِدُ مَلائِکَتَکَ ، وأنبِیاءَکَ ورُسُلَکَ ، وجَمیعَ خَلقِکَ ، أَنَّکَ أنتَ اللّهُ رَبّی ، وَالإِسلامَ دینی ، ومُحَمَّدا نَبِیّی ، وعَلِیّا وَالحَسَنَ وَالحُسَینَ وعَلِیَّ بنَ الحُسَینِ ومُحمَّدَ بنَ عَلِی¨ِّ وجَعفَرَ بنَ مُحَمَّدٍ وموسَی بنَ جَعفَرٍ وعَلِیِّ بنَ موسی ومُحَمَّدَ بنَ عَلِیٍّ وعَلِیَّ بنَ مُحَمَّدٍ وَالحَسَنَ بنَ عَلِیٍّ وَالحُجَّهَ بنَ الحَسَنِ بنِ عَلِیِّ أَئِمَّتی ، بِهِم أَتَوَلّی ومِن أعدائِهِم أَتَبَرَّأُ . اللّهُمَّ إنّی أنشُدُکَ دَمَ المَظلومِ ثَلاثا اللّهُمَّ إنّی أنشُدُکَ بِإیوائِکَ عَلی نَفسِکَ لِأَعدائِکَ لَتُهلِکَنَّهُم بِأَیدینا وأیدِی المُؤمِنینَ ، اللّهُمَّ إنّی أنشُدُکَ بِإیوائِکَ عَلَی نَفسِکَ لِأَولِیائِکَ لَتُظفِرَنَّهُم بِعَدُوِّکَ وعَدُوِّهِم ، أن تُصَلِّیَ عَلی مُحَمَّدٍ وعَلی المُستَحفَظینَ مِن آلِ مُحَمَّدٍ ثَلاثا ، وتَقولُ : اللّهُمَّ إنّی أسأَلُکَ الیُسرَ بَعدَ العُسرِ ثَلاثا . ثُمَّ تَضَعُ خَدَّکَ الأَیمَنَ عَلَی الأَرضِ وتَقولُ : یا کَهفی حینَ تُعیینِیَ المَذاهِبُ ، وتَضیقُ عَلَیَّ الأَرضُ بِما رَحُبَت ، ویا بارِئَ خَلقی رَحمَهً بی ، وکُنتَ عَن خَلقی غَنِیّا ، صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وآلِ مُحَمَّدٍ ، وعَلَی المُستَحفَظینَ مِن آلِ مُحَمَّدٍ ثَلاثا ، ثُمَّ تَضَعُ خَدَّکَ الأَیسَرَ عَلَی الأَرضِ وتَقولُ : یا مُذِلَّ کُلِّ جَبّارٍ ، ویا مُعِزَّ کلِّ ذَلیلٍ ، قَد وَعِزَّتِکَ بَلَغَ بی مَجهودی ثَلاثا ، ثُمَّ تَعودُ لِلسُّجودِ وتَقولُ مِئَهَ مَرَّهٍ : شُکرا شُکرا ، ثُمَّ تَسأَلُ حاجَتَکَ إن شاءَ اللّهُ . (1)
.
1- .کتاب من لا یحضره الفقیه : ج 1 ص 329 ح 967 ، الکافی : ج 3 ص 325 ح 17 ، تهذیب الأحکام : ج 2 ص 110 ح 416 ، منتقی الجمّان : ج 2 ص 91 وفیها «فلانا وفلانا إلی آخرهم» بدل ذکر أسماء الأئمّه علیهم السلام ، وسائل الشیعه : ج 4 ص 1078 ح 8588 .
ص: 355
ط حدیث درخواست حاجتامام کاظم علیه السلام :در سجده شکر می گویی: «بار خدایا! من تو را گواه می گیرم و فرشتگانت و پیامبران و فرستادگانت را و همه آفریدگانت را نیز گواه می گیرم [بر این ]که [معتقدم ]تویی خدای یگانه و پروردگار من و [بر این که] اسلام ، دین من است و محمّد ، پیامبر من است و علی و حسن و حسین و علی بن الحسین و محمّد بن علی و جعفر بن محمّد و موسی بن جعفر و علی بن موسی و محمّد بن علی و علی بن محمّد و حسن بن علی و حجّه بن الحسن بن علی ، پیشوایانم اند و من ، دوستدار و پیرو ایشان هستم و از دشمنانشان بیزارم. بار خدایا! سوگندت می دهم به خون ستم دیده (این را سه بار می گویی) . بار خدایا! سوگندت می دهم به آن عهدی که با خویش در باره دشمنانت کرده ای که آنان را به دست ما و به دست مؤمنان ، نابود گردانی. بار خدایا! سوگندت می دهم به آن عهدی که با خویش در باره دوستانت کرده ای که آنان را بر دشمن خودت و ایشان پیروز گردانی، [سوگندت می دهم ]که بر محمّد و بر رازداران از خاندان محمّد ، درود فرستی (این را سه بار می گویی)» . و سه بار می گویی: «بار خدایا! از تو درخواست می کنم که پس از تنگی و دشواری ، آسانی و آسایش را به من ارزانی داری». سپس گونه راستت را بر خاک می نهی و سه بار می گویی: «ای پناهگاه من در آن هنگام که همه راه ها بر من بسته و زمین با همه فراخی اش بر من تنگ می شود! ای آن که مرا از سر مِهر بر من ، آفریدی و به آفریدن من نیازی نداشتی! بر محمّد و خاندان محمّد و بر رازدارانِ از خاندان محمّد، درود فرست» . سپس گونه چپ خویش را بر خاک می نهی و سه بار می گویی: «ای خوار کننده هر گردن فرازی، و ای عزّت دهنده هر خواری! به عزّتت سوگند که طاقتم طاق گشته است». آن گاه ، دوباره به سجده می روی و صد مرتبه می گویی: «سپاس گزارم، سپاس گزارم !» . سپس حاجتت را از خدا درخواست می کنی، به یاری خدا.
.